Overheden, verladers, banken en binnenvaartondernemers zullen allemaal een inspanning moeten leveren om de vlootvergroening betaalbaar te maken. Lynn Eyckmans van de cel Innovatie bij De Vlaamse Waterweg vertelt over de noodzaak om de krachten te bundelen. “Binnenvaartondernemers zijn vervoerders. Je kunt niet verwachten dat ze dit in hun eentje gaan financieren.”
In België is zo’n 93 procent van de vloot een eenmansschip. Een redelijke businesscase voor verduurzaming is zonder steun moeilijk realiseerbaar. “Het is voor binnenvaartondernemers niet evident om een lening te krijgen als ze niet flink wat eigen kapitaal hebben”, aldus Eyckmans. “Een bijkomend probleem is de oplopende leeftijd in de sector. Ik begrijp dat een binnenvaartondernemer die nog maar vijf jaar vaartijd voor de boeg heeft, zich afvraagt waarom hij zo’n investering nog zou doen. Dat zijn wel de schepen die in de toekomst minder waard zullen zijn.”
“Jonge binnenvaartondernemers hebben dan weer weinig eigen kapitaal waardoor een lening krijgen moeilijk is. Zulke langetermijninvesteringen zijn dan ook niet vanzelfsprekend. Vergeet niet dat een schip veel langer meegaat dan een vrachtwagen, waardoor de investeringen veel hoger zijn.”
Green Deal Binnenvaart Vlaanderen
15 strategische doelstellingen met 1 ambitie: een emissieloze binnenvaart in 2050. Dat is de Vlaamse Green Deal Binnenvaart in een notendop. De initiatiefnemers zijn De Vlaamse Waterweg, Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), Port of Antwerp-Bruges, North Sea Port, Kenniscentrum Binnenvaart Vlaanderen en de Federatie Belgische Binnenvaart.
In het voortraject hebben zij samen met diverse stakeholders de kansen en uitdagingen van de binnenvaart op het vlak van vergroening in kaart gebracht. Dit leidde tot een ambitietekst en bijhorende (strategische en operationele) doelstellingen. Deze zijn geënt op de Verklaring van Mannheim van de CCR en de Europese Green Deal. De acties zijn geclusterd binnen vier thematische werkdomeinen: technologische oplossingen, financiële oplossingen, beleid en implementatie voor een groene binnenvaart.
In een serie van vier artikelen komen die werkdomeinen aan de orde. Deel 4: financiering
Steunmaatregelen
Europese steunprogramma’s zetten sterk in op infrastructuur en niet op de (om)bouw van (tot) groene schepen, terwijl juist daar de behoefte zit. De sector streeft naar de opbouw van een vergroeningsfonds over de lidstaten via bijdragen van de verschillende stakeholders. In afwachting daarvan bedenkt een werkgroep van de Green Deal Binnenvaart Vlaanderen tussentijdse oplossingen om op Vlaams niveau al elementen van mogelijke financieringsvormen uit te rollen, die dan later geïntegreerd kunnen worden in een uniform Europees systeem.
De Vlaamse Waterweg heeft twee steunmaatregelen gehad: één voor hermotorisering naar stage V-motoren en één voor nabehandelingstechnieken. De laatste liep eind 2022 af, die van hermotorisering werd al twee jaar eerder beëindigd.
Eyckmans: “Deze steunmaatregelen hebben zeker hun nut bewezen, maar het budget was beperkt en slechts een minderheid van de binnenvaartondernemers heeft er gebruik van gemaakt. Met de innovatieve oproep voor pilootprojecten inzake vergroening op basis van alternatieve brandstoffen en directe emissiebeperking bij verbrandingsmotoren en/of propulsiesystemen wil De Vlaamse Waterweg nieuwe inzichten verwerven voor toekomstige ondersteuning met een ambitieuzer doel.”
Financieringsprogramma’s
In de voorbereiding van de Green Deal Binnenvaart zijn al de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) en het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) benaderd. PMV verstrekt als investeringsmaatschappij van de Vlaamse overheid leningen voor (zeer) innovatieve projecten, maar wacht voor de binnenvaart af hoe de vraag zich verder zal ontwikkelen vooraleer financieringsprogramma’s worden aangepast. Bijkomend heeft PMV ook de rol van ‘implementing partner’ te vervullen als het gaat om Europese projecten binnen bijvoorbeeld CEF/AFIF.
VLAIO, dat onder meer het geld beheert uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), gaat wel al programma’s aanpassen. Eyckmans: “We zijn er nog niet, maar de Vlaamse regering heeft onlangs alvast het VIAVIA-project gelanceerd. Dit staat voor ‘Vrachtvervoer intelligent aanpassen en vergroenen via een integrale aanpak’. Hierin is ook aandacht voor een groene binnenvaart zodat zero-emissievaart tegen 2050 mogelijk wordt.”
Langetermijncontracten
Verladers kiezen in eerste instantie voor de meest economische vervoersmodaliteit. Dat bleek uit voorgesprekken met hen. Dit beeld veranderde toen ook andere stakeholders bij deze gesprekken betrokken werden en er dieper werd ingegaan op de rol die technologie, beleid en financiering spelen.
“Door de nationale en Europese duurzaamheidsverplichtingen die op hen afkomen zijn verladers tot meer bereid. Bij multinationals wordt hier van bovenaf op gestuurd, maar we willen ook kleinere verladers overtuigen. We willen niet afwachten tot de wetgeving geïmplementeerd is, maar ze nu al mee op ons pad krijgen.”
“Een binnenvaartondernemer is vooral een vervoerder. Dergelijke grote investeringen die gevraagd worden om tot een ‘groen schip’ te komen, zijn een uitdaging voor een zelfstandig binnenvaartondernemer. Als verladers sneller een langetermijncontract zouden aanbieden, zouden binnenvaartondernemers sneller met een business case een lening kunnen krijgen.”
Kostenberekening en business case
Voor banken ontwikkelde De Vlaamse Waterweg de gratis kostenberekeningsmodule Kobi. Die biedt voor verschillende scheepstypen inzicht in zaken als bemanningskosten, brandstofverbruik en opbrengst per reis. Banken krijgen hierdoor meer voeling met de sector, waardoor ze beter kunnen beslissen over het al dan niet verstrekken van een lening.
Niet alle banken maken even intensief gebruik van de tool, maar ze vinden het wel een handig hulpmiddel. Door de gestegen brandstofprijzen heeft de tool vorig jaar ook onder binnenvaartondernemers een hoge vlucht genomen. De Vlaamse Waterweg bekijkt of de tool ook geschikt kan worden gemaakt voor de kostenberekening van alternatieve brandstoffen.
Toeleveranciers zijn volgens Eyckmans wel bezig met vergroening, maar wachten af tot de vraag echt aantrekt. “Hierdoor blijft het een beetje een kip-ei-verhaal. Het is daarom essentieel dat er meer financiële middelen volgen zodat de binnenvaartondernemers investeringen kunnen doen om hun schip aan te passen en te vergroenen.”
Iedereen aan boord!
Op de website van De Vlaamse Waterweg staat de volledige ambitietekst van de Green Deal Binnenvaart Vlaanderen en kun je de engagementsverklaring invullen.
Hierdoor zit je mee in het vervolgtraject en blijf je op de hoogte van de resultaten van alle werkpakketten. Op 23 juni wordt de Green Deal Binnenvaart in het Havenhuis Antwerpen officieel gelanceerd en kun je samen met de partners en minister Lydia Peeters je handtekening onder het logo zetten.
Tariefskortingen
De tariefskortingen die havenbesturen al toekennen aan eigenaren van groene schepen zijn volgens Eyckmans een mooie stimulans. “Binnenvaartondernemers die een stap vooruit doen door hierin te investeren, worden beloond. Zulke initiatieven bevorderen het goederenvervoer over water en stimuleren de binnenvaart om duurzamer te zijn.”
“Toch zijn er nog verbetermogelijkheden. Ook als waterwegbeheerder worden we weleens gevraagd een tariefsdifferentiatie door te voeren. Dat willen we wel, maar met de huidige tarieven is het effect hiervan op de totale business case voor vergroening eerder beperkt. Als incentive is het een goed begin, maar niet genoeg.”
Externe en interne kosten
“Bij de invoering van de kilometerheffing voor het wegvervoer zagen we effectief een modal shift naar de waterwegen. Beleidsmaatregelen als deze hebben dus wel degelijk een impact. Ook steeds meer binnenvaartondernemers beseffen het belang van een goede doorrekening van hun kosten. Ze houden ook steeds meer rekening met hun vaarsnelheid. Uit metingen is gebleken dat je met een aangepaste vaarstijl zowel het brandstofverbruik als het lawaai aan boord kunt reduceren. Er zijn al systemen beschikbaar die hierbij ondersteunen. Zo kun je met een kleine investering tot aanzienlijke besparingen komen.”
“Het begint al op de scheepswerf, met een optimaal scheepsdesign. Dit kan een besparing tot 40 procent opleveren. Dit laatste hebben we zelf vastgesteld bij een van onze eigen schepen.”
Eyckmans vat samen: “Er is nog veel werk aan de winkel om de vergroening in de binnenvaart gefinancierd te krijgen. We moeten op alle knoppen drukken die we hebben en alle stakeholders zullen hun steentje moeten bijdragen om tot een effectieve vergroeningsslag te komen. Om dit alles financieel haalbaar te maken, zal het een combinatie worden van nieuwbouw en retrofit, maar ook een mix van brandstoffen.”
⇒ deel 1: technische oplossingen
⇒ deel 2: implementatie
⇒ deel 3: beleid
