De Pollux is een replica van een 3-mastbark die oorspronkelijk rond 1850 werd gebouwd. Het zeilschip is jarenlang als opleidingsschip in gebruik geweest voor matrozen van de koopvaardij. Het lag toen in het Amsterdamse Oosterdok. Op dit moment ondergaat het een ingrijpende refit met het oog op een nieuwe bestemming: tijdelijke bewoning.
Het schip is gebouwd op de werf van rederij Verschure en in januari 1941 in gebruik genomen als opleidingsschip voor het Matrozen Instituut van de Koninklijke Nederlandsche Zeil en Roeivereniging, de latere Lagere Zeevaartschool Pollux.
Bakermat voor matrozen
Het schip lag van 1940 tot 1984 afgemeerd in het Oosterdok in Amsterdam. En had zelfs een rol in de kinderserie Peppi & Kokki op televisie. Als opleidingsschip deed het dienst tot 1989. Daarna lag het nog even als internaatschip in IJmuiden, en na restauratie kwam het weer terug in Amsterdam.
De Pollux werd vanaf 2003 gerestaureerd door Harry Smit (‘de botterkoning’), die het schip als liefhebber van varend erfgoed kocht en een ligplaats op de NDSM-werf regelde. Daar kreeg het schip een restaurantfunctie. Uiteindelijk, in 2015, kocht de eigenaar van het Amstel Botel het schip.
Smit is verheugd dat het casco nu volledig gerenoveerd is. “Het is geweldig dat een beeldbepalend monument voor Amsterdam behouden blijft.”
Twee opties
In 2020 sloot het laatste restaurant aan boord zijn deuren. Daarna is er gezocht naar een oplossing om het schip te behouden voor Amsterdam, omdat het een markante rol speelde in de geschiedenis van de hoofdstad. De eigenaar van Amstel Botel, met ook een ligplaats aan de NDSM-pier, nam architect Olivier van Meer in de hand voor een complete refit. Van Meer heeft tal van zeiljachten en tallships en interieurs op zijn naam staan, zoals Zr. Ms. Urania voor de Koninklijke Marine.
Hij pakte namens de eigenaar de refit en communicatie op. Hij vertelt: “Het casco is volledig gestript en gerenoveerd na inspectie.” Het onderwaterschip is vervangen met de 90 graden kimmen – het heeft een vlakke bodem. Er waren door de slechte staat maar twee opties: naar de hoogovens of volledig aanpakken.
De eigenaar wilden het beeldbepalend monument behouden voor Amsterdam en was daarom bereid om er veel geld in te investeren. “Ik ben op zoek gegaan naar een specialist die dit project aankon”, zegt Van Meer Hij kwam uit in Zwartsluis. “Er zijn veel goede staalbouwers in Nederland maar voor hele grote werven is dit niet interessant. Je hebt een specialist nodig. Scheepswerf Geertman was gewoon de beste keus.”
Nieuwe look
Nadat het hele vlak compleet vervangen was, is het schip volledig geschilderd. “Het schip is sterker dan het was, het is in 1940 net zo sterk gebouwd als minimaal nodig was”, stelt Van Meer. De masten zijn teruggeplaatst en volledig getuigd, geel met zwartbruin. Er zijn nieuwe trappen geplaatst en er kwam nieuwe beglazing.
Nu wordt het schip volledig geïsoleerd, en worden water en riolering aangelegd. De Pollux is inmiddels voorzien van gietvloeren. Er worden nieuwe pennenbanken geplaatst met korvijnagels om het schip toonbaar te maken voor SAIL. Na de bouwvak wordt het schip verder afgetimmerd.
“Dan gaan we doorbouwen. Door de leegstand en het gebruik was het schip uitgewoond en aan een refit toe.”
Oorspronkelijk was het idee dat het schip weer een horecabestemming zou krijgen. Dat ging niet door en de opdrachtgever koos voor een logiesfunctie, een uitvoering tussen hotel en appartementen in. Voor mensen die tijdelijk onderdak zoeken.
Er komt wel een professionele keuken in met een restaurantgedeelte, opdat de bewoners van de 25 woningen er kunnen eten. De eerste paar jaren zal het schip fungeren voor de opvang van asielzoekers, met begeleiding. Het gaat om specifieke, specialistische opvang, zeker geen massaopvang. Daarna worden het luxere logies en zijn er plannen voor congressen en dergelijke.
Kaal
René Geertman, eigenaar van Scheepswerf Geertman, heeft er een grote klus aan gehad. De Pollux kwam als volledig kaal en leeg casco naar de werf. “Het schip was echt helemaal op, voor het vervangen van het vlak spoten we de spanten schoon. Daarmee spoten we regelmatig met de hogedrukspuit door het vlak heen. Er liep dan ook een man met houten proppen achter de spuiter aan. Uiteindelijk zijn we maar met spuiten gestopt. Het schip moest voor de veiligheid eerst op de helling.”
Vervolgens zijn er onder de kimmen kisten gezet en de klinknagels losgebrand. Toen vielen de vlakplaten er onderuit. Onder de spanten is een nieuw vlak gelast tot aan boven de waterlijn; de huid is vervangen en de spanten zijn versterkt en hersteld. De patrijspoorten zijn vervangen door grotere.
“Het was een fijne samenwerking, je weet nooit met zo’n operatie waar het eindigt. Het is een serieuze, kostbare operatie. In goed overleg is het gegaan met minimale communicatie maar met hele goede voorbereiding door Olivier van Meer.”
NSDM-steiger
In de Amsterdamse Westhaven zijn de masten teruggeplaatst en getuigd door M. de Groot Jacht- en Scheepstuigerij, inmiddels ligt het schip weer aan de NDSM-steiger.
Woodies Shipbuilding Amsterdam bouwt na de bouwvak de publieke ruimten in het schip. De 25 kamers en professionele keuken worden in eigen beheer gedaan.
De ligplaats aan de Ms van Riemsdijkweg trekt nu al bezoekers. Onder andere oud-leerlingen die in de 60’er jaren aan boord hebben gestudeerd: “Wat is zij mooi geworden en daar achter zat de commandeur…”
