Minister Cora van Nieuwenhuizen laat onderzoeken hoe de veiligheid van beweegbare bruggen verbeterd kan worden. Ze belooft dat naar aanleiding van het rapport Veiligheid van op afstand bediende bruggen – Lessen uit het ongeval Prins Bernhardbrug Zaandam dat op 4 september verscheen. Daarin kraakt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de onveiligheid van afstandbediening van bruggen. Volgen de Raad ligt de aanpak daarvan op het bordje van de rijksoverheid aangezien het om een probleem gaat dat landelijk speelt.
De OVV publiceerde ruim drie jaar geleden over een vergelijkbaar, dodelijk ongeval op de Den Uylbrug in Zaandam. Het oordeel nu is hard en duidelijk: Er wordt “nog steeds onvoldoende gedaan om ongelukken met op afstand bediende bruggen te voorkomen. Zo zijn de veiligheidsmaatregelen op de Den Uylbrug niet direct toegepast op andere bruggen van de gemeente Zaanstad. Ook de aangekondigde landelijke initiatieven die het op afstand bedienen van bruggen veiliger moeten maken, zijn tot op heden niet gerealiseerd.”
Ook vanuit de binnenvaart wordt regelmatig geklaagd dat bediening op afstand – zowel van bruggen als sluizen – niet veilig genoeg is. Sinds de invoering hebben zich meerdere ongelukken voorgedaan. Zo sloten bruggen en sluizen te vroeg waardoor schepen geraakt werden.
Ernstig ongeval
De aanleiding voor het nieuwe onderzoek was een ongeval op 28 november 2018, waarbij een ouder echtpaar zwaargewond raakte op de Prins Bernhardbrug – weer in Zaandam. Zij stonden op het beweegbare deel van de brug toen deze voor de scheepvaart werd geopend. De brugbedienaar, die zich op afstand bevond, had hen niet opgemerkt op de camerabeelden.
“Dit ongeval vertoont sterke gelijkenissen met het ongeval op de Den Uylbrug waarover de Onderzoeksraad in 2016 een rapport uitbracht. Een fietsster stopte voor de stopstreep op de brug omdat deze werd geopend. Zij realiseerde zich echter niet dat zij op het beweegbare deel stond. De brugbedienaar, die zich op afstand bevond, had haar niet opgemerkt en opende de brug. De vrouw kwam hierdoor ten val en overleed.”
Tekortkomingen
In het rapport over de Den Uylbrug deed de Raad aanbevelingen aan de gemeente Zaanstad en aan Infrastructuur en Waterstaat. “De reacties op de aanbevelingen gaven het beeld dat deze voortvarend werden opgepakt”, stelt de OVV nu. “De gemeente Zaanstad startte met verbetermaatregelen voor de Den Uylbrug, zoals het zichtbaar maken van het beweegbare deel van de brug en het plaatsen van een attentieknop.” Maar: “Deze maatregelen werden niet structureel toegepast op andere bruggen in de gemeente. Wel werden de veiligheidsrisico’s bij de bruggen in de gemeente in kaart gebracht. Hierbij werden 72 tekortkomingen gesignaleerd.”
Na het signaleren van die tekortkomingen werden er weer geen algemene maatregelen getroffen om alle bruggen in de gemeente veiliger te maken. In plaats daarvan werd ervoor gekozen om eerst bij elke specifieke brug de risico’s in kaart te brengen. De Prins Bernhardbrug zou in januari 2019 aan de beurt zijn.
Verslapt
Bij de gemeente Zaanstad is de urgentie om verbeteringen door te voeren verslapt, constateer de OVV. “Ook het in kaart brengen van de veiligheidsrisico’s verloor de prioriteit. Als de geïdentificeerde tekortkomingen direct waren opgepakt, was de kans op het maken van fouten in de brugbediening aanzienlijk verkleind. Bovendien had dit ruimte geboden voor de brugbedienaar om een gemaakte fout te kunnen herstellen.”
Pas na het ongeval op de Prins Bernhardbrug werden er in de gemeenteraad en het college van B&W kritische vragen gesteld over de voortgang van het verbetertraject en het uitblijven van maatregelen, zoals het zichtbaar maken van het beweegbare deel van de brug.
Landelijke standaard
Ongevallen met op afstand bediende bruggen zijn niet uniek voor de gemeente Zaanstad, weet de OVV. Op verschillende plekken in Nederland zijn soortgelijke ongevallen voorgekomen.
De Onderzoeksraad riep de minister van Infrastructuur en Waterstaat in 2016 op om te komen tot een landelijke standaard voor bruggen die op afstand worden bediend. Uniformiteit in onder andere de cameraopstelling en bedieningssystemen zou de veiligheidsrisico’s verkleinen bij het bedienen van bruggen op afstand.
Die aanbeveling heeft alleen geleid tot meer kennisdeling binnen het platform Water ontmoet Water, oordeelt de OVV, en dat platform heeft een vrijblijvend karakter. “Een uniform, landelijk kader voor de inrichting, gebruikseisen en bediening van bruggen op afstand ontbreekt nog altijd. Dit terwijl de basis hiervoor reeds gelegd is in de Landelijke Brug- en Sluisstandaard die geldt voor bruggen van Rijkswaterstaat, de Richtlijn Vaarwegen en in de kennis vanuit het platform Water ontmoet Water.”
Extra veiligheidsimpuls
Met de uitkomsten van het onderzoek over de Prins Bernhardbrug en het eerdere onderzoek over de Den Uylbrug krijgt minister Van Nieuwenhuizen (opnieuw) een kans om het op afstand bedienen van bruggen “een extra veiligheidsimpuls te geven”, zoals de OVV het noemt.
De minister heeft in een reactie op het rapport aangegeven bereid te zijn om “een verkenning te starten naar de mogelijkheid om vanuit de Rijksoverheid de veiligheid van beweegbare bruggen in Nederland te verbeteren”.
De Onderzoeksraad interpreteert dit als een aankondiging om te komen tot een landelijke standaard voor de inrichting van op afstand bediende bruggen, inclusief de ondersteunende systemen. De Raad meldt dat hij het initiatief van de minister en de daaruit voortkomende maatregelen nauwgezet zal volgen.
