De Binnenvaarttafel krijgt een vervolg, maar hoe dat eruit gaat zien is nog onduidelijk. Twee jaar geleden werd met grote woorden actie aangekondigd, maar heel concreet is dat niet geworden.
“Het is nu aan de sector om actie te ondernemen.” Met die oproep opende Jeroen de Haas, voorzitter van de Binnenvaarttafel, twee jaar geleden de eerste bijeenkomst. Het doel: samen met marktpartijen bouwen aan een toekomstbestendige binnenvaart. In de praktijk betekent dat vergroening van de vloot en meer lading over het water.
De Binnenvaarttafel werd destijds op initiatief van minister Mark Harbers (IenW) ingesteld om zijn Actieagenda Toekomst Binnenvaart nieuw leven in te blazen. Vanuit het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) werd De Haas aangewezen als onafhankelijk voorzitter. Deelnemers zijn onder meer brancheverenigingen KBN en ASV, en ook de NVB en VITO.
Wat moest gebeuren, is vastgelegd in de Binnenvaartvisie die stamt uit 2022 en de daarop volgende Actieagenda Toekomst Binnenvaart uit 2023. Daarin werden vier thema’s benoemd: de energietransitie, toekomstbestendige vaarwegen, ketenoptimalisatie en innovatie. Elk thema kent actiepunten – van het beschikbaar maken van hernieuwbare brandstoffen tot de invoering van een emissielabel voor binnenvaartschepen.
Zeven bijeenkomsten
Twee jaar later blijkt dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er waren zeven bijeenkomsten, maar de tastbare resultaten zijn mager. In een memo van het ministerie staat dat het “onvoldoende gelukt is om in twee jaar tijd de beoogde, concrete resultaten te behalen”.
Toch is het niet voor niets geweest. De betrokken partijen geven aan dat de tafel heeft
geholpen elkaar beter te leren kennen en sneller te vinden. Die onderlinge verbinding wordt breed gezien als winst.
Tegelijk vinden veel deelnemers dat het overleg te vrijblijvend bleef. De vergaderingen leverden vooral analyses en rapportages op, maar weinig concrete stappen. Een belangrijk pijnpunt is dat onduidelijk blijft wie waarvoor verantwoordelijk is. De overheid wil het kader bieden, maar verwacht dat de sector zelf investeert. Bedrijven en brancheorganisaties vinden op hun beurt dat zonder meer duidelijkheid en middelen die actie moeilijk van de grond komt.
Winst
Bij enkele thema’s is wel vooruitgang geboekt. Zo is bij het onderwerp digitalisering het project PortlinQ gepresenteerd, dat het delen van data tussen binnenhavens, havenmeesters en schippers moet vereenvoudigen. De tafel sprak daar steun voor uit, al waarschuwden deelnemers dat nieuwe systemen geen extra administratie voor schippers mogen opleveren.
Een ander dossier is de diversiteit van de vloot. De werkgroep die dit onderwerp behandelde, concludeerde dat de kleinere binnenvaart essentieel blijft voor de logistieke keten, maar dat de markt het probleem van veroudering en krimp niet alleen kan oplossen. De gesprekken over een vervolg van dit traject worden nu voortgezet in samenwerking met de Topsector Logistiek.
Ook de toekomstvisie voor de vaarwegen kwam aan bod. Het ministerie werkt aan een landelijke visie op de inzet van vaarwegen in relatie tot bereikbaarheid over weg en spoor. De sector drong er bij die gelegenheid op aan om ook ruimtelijke ontwikkeling en veiligheid te betrekken.
Bij de energietransitie kwam vooral naar voren hoe groot de kloof is tussen ambitie en praktijk. De uitdaging is volgens de deelnemers om investeringen in verduurzaming rendabel te maken. Er is behoefte aan duidelijkheid over brandstofkeuzes, regels en financiering.
Voortgang
In de laatste vergadering, begin oktober, stond de toekomst van het overlegorgaan centraal. Alle partijen zien meerwaarde en willen verder, maar over de vorm lopen de meningen uiteen.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil het overleg voortzetten in afgeslankte vorm, gericht op strategische thema’s. In een memo aan de deelnemers van de Binnenvaarttafel schrijft het ministerie dat het doel en de organisatie “vanaf de start niet scherp genoeg waren neergezet”. De nieuwe opzet zou zich concentreren op de beroepsvaart en de logistieke keten, met minder vergaderingen en een meer bestuurlijk karakter.
Meerdere deelnemers plaatsten daar vraagtekens bij. Sommigen vinden dat het overleg te ver van de praktijk komt te staan als het alleen nog over strategie gaat. De afgelopen twee jaar zijn volgens hen juist de operationele thema’s, zoals vaarwegbeschikbaarheid en financiering van verduurzaming, blijven liggen.
De Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) benadrukt dat een sterke regierol van IenW slecht past bij het gezamenlijke karakter van de actieagenda. De binnenhavens willen expliciet als onderdeel van de logistieke keten in de opdracht van de volgende tafel worden benoemd.
Samenhang
Andere partijen zijn positiever over de strategische koers. Zij vinden dat de tafel meer samenhang moet brengen tussen bestaande overlegstructuren en niet moet doen wat elders al gebeurt.
De Algemene Schippers Vereeniging (ASV) schrijft in haar nieuwsbrief dat de sector behoefte heeft aan minder overleg en meer concrete actie. De vereniging vindt dat de Binnenvaarttafel zich moet richten op praktische oplossingen voor vergroening en financiering, in plaats van nieuwe plannen te maken.
IenW bevestigt desgevraagd dat de eerste termijn van twee jaar is afgerond. “De Binnenvaarttafel van 9 oktober was de laatste in de huidige vorm.” Het ministerie werkt aan een vervolg, dat vanaf 2026 in een nieuwe vorm en met een nieuw doel zal worden georganiseerd, aldus een woordvoerder. Voor het eind van het jaar moet duidelijk zijn hoe de binnenvaarttafel verder gaat.
