Belangrijke Europese havens als Rotterdam en Antwerpen komen steeds meer onder druk te staan doordat internationale handelsroutes veranderen. Dat stelt kredietverzekeraar Allianz Trade in het rapport Old trade routes for new trade wars?

Door oorlogen, handelsconflicten en klimaatgevolgen ontstaan nieuwe handelsroutes en ook nieuwe logistieke hubs. Volgens Allianz Trade doet de Europese Unie onvoldoende om hierop in te spelen.

Het ontstaan van nieuwe handelsroutes wordt ‘rerouting’ genoemd. De oorzaken voor zijn volgens Johan Geeroms heel divers. De Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade noemt als voorbeeld de gevolgen van klimaatverandering voor de Europese rivieren. Die zijn belangrijk als achterlandverbinding van de zeehavens.

“In hete, droge periodes daalt in rivieren het waterpeil, bijvoorbeeld in de Rijn of de Donau. Noodgedwongen moeten schepen met minder lading varen. Dat kost geld en vraagt om andere oplossingen.”

Handelsconflicten

Heel andere oorzaken zijn handelsconflicten en toenemend protectionisme door landen. Geeroms: “Alleen al in het afgelopen jaar is het aantal handelsrestricties verdrievoudigd. Dat raakt bijna 20 procent van de wereldwijde import. Vandaar dat je overal in de wereld ‘friendshoring’ ziet opkomen en regionalisering van productie en handel. Aan- en afvoerroutes veranderen hierdoor. Het vraagt heel wat aanpassingsvermogen van bedrijven om disrupties te vermijden.”

Het rapport van Allianz Trade stelt dat ‘traditionele’ vaarwegen, vaarroutes en havens bovengemiddeld kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld voor geopolitieke spanningen of klimaatrisico’s. Dat geldt zeker ook voor Rotterdam en Antwerpen.

Geeroms: “Bekendste voorbeelden van aloude handelsroutes zijn het Suezkanaal, het Panamakanaal en ook Europese binnenwateren. Die vaarwegen zijn niet meer vanzelfsprekend. Nieuwe routes ontstaan om de leveringszekerheid te vergroten, kostenstijgingen te vermijden en in te spelen op nieuwe handelsstromen die opkomen.”

Nog steeds onmisbaar

Desondanks verwachten de onderzoekers van de kredietverzekeraar dat Europese toegangspoorten als Rotterdam, Antwerpen-Brugge en Hamburg centrale knooppunten voor de continentale logistiek en energie-import blijven. Al zijn er aanvullende bedreigingen als congestie, arbeidskrapte en strengere emissie-eisen.

Ook de Rijn en de Donau blijven onmisbaar voor de industriële goederenstromen binnen de Europese Unie, voorziet Allianz Trade. “Vooral voor de chemie, de agrofoodsector en de machinebouw. De Rijncorridor verwerkt jaarlijks bijna 300 miljoen ton, al zorgt klimaatverandering ervoor dat delen van de rivier ondieper worden en er periodiek een risico ontstaat dat ze niet bevaarbaar zijn.”

Mercosur-verdrag

Het rapport geeft een aantal voorbeelden van opkomende of speculatieve corridors met hoog strategisch potentieel maar een onzekere toekomst. Zoals de Noordelijke Zeeroute langs de Noordpool. Rusland investeert fors in zijn arctische havens, nucleaire ijsbrekers en digitale verkeerssystemen om een Azië–Europa-corridor te creëren die het hele jaar open is. China ondersteunt dit via de Polar Silk Road. Het land heeft zijn lading via de route in 2024 bijna verdubbeld, al bestond 95 procent van de lading uit Russische export.

Westerse rederijen blijven terughoudend door sancties, hoge kosten en seizoensinvloeden. Via de Arctische route ging vorig jaar 38 miljoen ton. Dat volume kan volgens Aliianz Trade groeien naar 130 miljoen ton in 2035. Maar, stellen de onderzoekers: “Het blijft vooralsnog een niche-route met aanzienlijke geopolitieke risico’s.”

Sinds de Russische invasie in Oekraïne gaat veel vracht via alternatieve corridors zoals die via Centraal-Azië en Kaap de Goede Hoop. Een ander voorbeeld is China. “Typisch een voorbeeld van een handelsstroom die verandert. De intensiteit van de handel tussen China en Europa neemt af. Steeds meer handelsverkeer met Azië loopt via havens in landen als Vietnam en Maleisië. De zuidoostelijke Aziatische corridor wordt daardoor steeds belangrijker.”

Geeroms wijst ook op opkomende handelsstromen uit Latijns-Amerika en Afrika. Hij noemt onder meer het Mercosur-verdrag tussen de EU en de vier grootste economieën in Latijns-Amerika die de handel verder aanzwengelt.

Kredietverzekeringen

Allianz Trade is wereldwijd marktleider in kredietverzekeringen en erkend specialist op het gebied van garanties, incasso’s, handelskredieten en politieke risico’s. Het bedrijf is onderdeel van de Duitse verzekeraar Allianz, maar heeft zijn hoofdkantoor in Parijs. Verspreid over meer dan 40 landen telt Allianz Trade 5.800 medewerkers. In 2024 bedroeg de omzet 3,8 miljard euro. De verzekerde zakelijke transacties vertegenwoordigden dat jaar een bedrag van 1.400 miljard euro.

300 miljard euro

Met het in 2021 gepresenteerde Global Gateway-investeringsprogramma wil de Europese Unie nieuwe verbindingen leggen met landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Er is 300 miljard euro beschikbaar om duurzame infrastructuurprojecten te ondersteunen in partnerlanden wereldwijd; vooral in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Het gaat onder meer om multimodale corridors, haven- en spoorinfrastructuur, groene logistieke ketens en digitale verbindingen voor transportbeheer.

“Brussel probeert zo Europese bedrijven gemakkelijker toegang te bieden tot opkomende markten”, aldus Geeroms. “Het maakt de EU minder afhankelijk van landen als China, Rusland en andere politieke grootmachten.”

Doorpakken

Volgens hem is het een goed initiatief om zo de Europese autonomie te versterken. “Het is een begin. Er moet natuurlijk veel meer gebeuren. Denk aan extra Europese investeringen in grootschalige verduurzaming, digitalisering en smart ports, moderne railcorridors en multimodale knooppunten.”

“Ook is snelle besluitvorming en minder regeldruk van belang. Bijvoorbeeld als het gaat om voldoende bouwmogelijkheden en het elektriciteitsnetwerk. Europa moet doorpakken om de leidende rol te behouden in een verschuivend handelslandschap.”​