Het is mogelijk om veilig te varen met minder bemanningsleden op een schip dat op afstand wordt bestuurd. Tot die conclusie komt MARIN na onderzoek in opdracht van Rijkswaterstaat.
MARIN heeft wel een kanttekening: het is van cruciaal belang dat het schip bij het uitvallen van de dataverbinding tussen het schip en de afstandsbesturingscentrale niet plotseling volledig stuurloos wordt. “Zolang er nog geen technologische oplossing voor dit scenario bestaat waarin het schip zichzelf veilig kan houden, is het noodzakelijk dat er een voldoende gekwalificeerd persoon in het stuurhuis aanwezig is om het schip te kunnen besturen.”
Risico’s in kaart
Dat staat in het onderzoeksrapport Exploration of safety risks in remote controlled sailing, dat minister Robert Tieman van Infrastructuur en Waterstaat half december deze week naar de Tweede Kamer stuurde. “Het doel van dit onderzoek was om een overzicht te creëren van de risico’s die gepaard gaan met het op afstand besturen van een schip, al dan niet in combinatie met bemanningsreductie en/of ondersteuning door middel van Track Pilot-automatisering (TGAIN) aan boord”, licht de minister toe.
Normaal gesproken gaat het bij zo’n risicoanalyse om individuele schepen. Nu heeft MARIN “de theorie over veiligheidsaspecten breed toegepast op het hele concept van het op afstand bestuurd varen, wat belangrijk is voor verdere beleidsontwikkeling”, aldus Tieman.
Er worden steeds meer schepen uitgerust om op afstand te kunnen worden bestuurd. Diverse rederijen investeren in Remote Operations Centers (ROC’s) of afstandsbesturingscentrales (ABC’s) om er ervaring mee op te doen. Ze hopen op termijn met minder bemanning aan boord te kunnen varen, of met dezelfde bemanning meer vaaruren te mogen maken.
Fundamenteel onderzoek
Op basis van ontheffingen op Nederlandse binnenwateren en internationale wateren die onder de Akte van Mannheim vallen, kunnen deze schepen op afstand bestuurd varen. Op dit moment is dat alleen toegestaan met de volledige, volwaardig gekwalificeerde bemanning aan boord.
“In de beleidsafweging of het op afstand besturen van een binnenvaartschip een veilige manier van varen is, is het opdoen van ervaring in de praktijk belangrijk”, schrijft Tieman. “Tot nu toe zijn de veiligheidsaspecten van op afstand bestuurd varen alleen onderzocht door marktpartijen en voor individuele schepen. Het onderzoeksrapport van Marin doet hier voor het eerst onafhankelijk en fundamenteel onderzoek naar.”
Schipper aan boord
Bij het onderzoek hanteerde MARIN een aantal uitgangspunten. Zo moet er, zolang er bemanning aan boord is, altijd een schipper aan boord zijn. Die persoon is verantwoordelijk voor het welzijn van de rest van de bemanning aan boord en moet in staat zijn om snel de controle van het schip over te nemen.
Verder gaat MARIN ervanuit dat de technische eisen die van toepassing zijn op het stuurhuis ook zoveel mogelijk van toepassing zijn op de ABC. Dat betekent dat het bedieningscentrum moet zijn uitgerust met hoogwaardige componenten voor de navigatie. Dat geldt sowieso voor AIS en Inland Ecdis.
Ten derde moeten zowel de verantwoordelijke schipper aan boord als de operator die het schip op afstand bestuurt, over de juiste vaarpapieren en vaardigheden beschikken die zijn voorgeschreven in de Europese standaard voor kwalificaties in de binnenvaart (ES-QIN).
Nautische apparatuur
Die verantwoordelijke schipper aan boord is nodig zolang er geen technologische oplossing is voor situaties waarin de verbinding tussen het schip en de ABC wegvalt en het schip zichzelf dan veilig kan houden. MARIN doet in het rapport de aanbeveling om in de toekomst vast te stellen wat het vereiste opleidingsniveau voor deze persoon moet zijn.
Verder beveelt het rapport aan dat de ABC zoveel mogelijk moet voldoen aan de technische eisen uit ES-TRIN. Het uitgangspunt daarbij is dat de ABC tenminste “functioneel gelijkwaardig” is aan het stuurhuis. Dat houdt in dat alle voor de navigatie relevante taken vanuit de ABC verricht moeten kunnen worden om veilige besturing op afstand te garanderen.
Naast het risico van het wegvallen van de dataverbinding schrijft MARIN ook voor dat andere risico’s getackeld moeten worden. Die kunnen worden veroorzaakt door slechte monitoring, bijvoorbeeld bij externe omstandigheden zoals het weer, de positie en obstakels op de vaarweg, maar ook door technische problemen met kritieke systemen zoals stuur- en voortstuwingssystemen. Ook ziet MARIN risico’s door fouten in het plannen van de vaart door de ABC-operator, of onvoldoende briefing aan de schipper over een mogelijk gewijzigd reisplan.
Kleinere bemanning
Volgens minister Tieman kan het onderzoek ertoe bijdragen dat smart shipping niet ten koste gaat van de veiligheid op het water. Het zou de veiligheid juist dienen te verbeteren. “Deze verkenning van de veiligheidsaspecten van het volledige speelveld van op afstand bestuurd varen is daarvoor een belangrijke stap.”
IenW zal het onderzoek gebruiken om het beleid vast te stellen voor het op afstand bestuurd varen. “De conclusies van dit rapport worden meegenomen in de beoordeling en monitoring van nieuwe en bestaande ontheffingen. Ook zal het advies van MARIN om technische eisen op te stellen voor de ABC worden overgenomen, met het oogmerk om functionele gelijkwaardigheid te borgen.”
Het ministerie verkent ook of en onder welke voorwaarden afgeweken kan worden van de bemanningssamenstelling wanneer een schip (deels) op afstand wordt bestuurd. Met andere worden: of er met een kleinere bemanning gevaren mag worden. Daar zijn dan nog wel ontheffingen voor nodig. Tieman: “Het is aan de ILT om verzoeken hiervoor te beoordelen.”
