Politici zouden spoor en binnenvaart minder als concurrenten moeten beschouwen en meer als modaliteiten die elkaar aanvullen. Voor de vaarwegen is financieringszekerheid op de lange termijn nodig. De binnenvaart heeft meer behoefte aan steun voor vlootvernieuwing. Dit zijn enkele eisen uit een omvangrijke nota van de Duitse organisatie van binnenhavens BöB in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen.
Duitsland wil het aandeel van de binnenvaart en het spoor in de modal split verhogen om de wegen te ontlasten en het goederenvervoer te verduurzamen. Het streven: een aandeel van 25 procent voor het spoor en van 12 procent voor de binnenvaart in 2030. Volgens de BöB is dit haalbaar, als de spoorcapaciteit doelgericht wordt uitgebreid en er meer staatssteun ter beschikking komt voor grote spoorprojecten in de binnenhavens. Ook digitalisering is een aandachtspunt.
Ongelijk behandeld
Spoor en binnenvaart worden in Duitsland op een aantal punten nog ongelijk behandeld. Hierin ziet de BöB een groot verbeterpunt. De organisatie roept politici op beide vervoersmodaliteiten minder als concurrenten te zien. Ze kunnen elkaar juist aanvullen. “Stem de verkeersplanning, steunprogramma’s en politieke besluitvorming hierop af”, luidt het advies.
Zo zouden de bondsregering en de deelstaten gezamenlijk watergebonden overslaginfrastructuur in de binnenhavens moeten subsidiëren. Voor spoorinstallaties wordt al subsidie verstrekt. “De binnenvaart heeft een fijnmazig netwerk aan overslagpunten nodig. Veel bestaande installaties zijn aan modernisatie toe.” De BöB stelt een steunpakket voor van 300 miljoen euro, verspreid over vijf tot tien jaar.
Neckar- en Moezelsluizen
Anders dan bij het spoor zijn in Duitsland geen afspraken gemaakt voor de financiering van vaarweginfrastructuur op de lange termijn. Vanaf 2022 dreigt een structureel tekort van 350 miljoen per jaar te ontstaan. Hierdoor worden nu al projecten uitgesteld.
De BöB vraagt de overheid jaarlijks 1,6 miljard euro uit te trekken voor de vaarwegen en dit bedrag te laten meegroeien met de inflatie en stijgende bouwkosten. “Alleen zo kunnen onderhouds- en nieuwbouwprojecten geprioriteerd worden op basis van kosten-baten en niet op basis van wat er in de kas zit.”
Duidelijke afspraken over langetermijnfinanciering zijn onder meer nodig om de Neckar- en Moezelsluizen te kunnen uitbreiden. De BöB pleit voor de oprichting van een stuurgroep om dit te monitoren.
Versneld bouwen
De afgelopen jaren heeft Duitsland stappen gezet om grote infrastructuurprojecten sneller te kunnen realiseren, maar tot nu toe zijn slechts vijf plan- en vergunningstrajecten versneld uitgevoerd. De Duitse binnenhavens zijn van mening dat vooral de methoden om sneller te plannen vaker moeten worden ingezet.
Op een aantal terreinen liggen er voor de binnenvaart kansen om meer lading te vervoeren. Zo worden veel zware, grote goederen (projectlading) in Duitsland nog over de weg vervoerd. Naast onnodige emissies veroorzaakt dit vertraging. Door de slechte onderhoudstoestand van wegen en bruggen moeten vrachtwagens steeds vaker omrijden.
Een werkgroep onder leiding van het verkeersministerie presenteerde in juni 2021 aanbevelingen om een verschuiving naar het water te realiseren. Daaronder is het aanpassen van vergunningstrajecten en het verstrekken van financiële prikkels. De BöB adviseert de toekomstige verkeersminister alle aanbevelingen uit het rapport te realiseren.
Verder pleiten de binnenhavens voor de uitbreiding van het steunpakket voor multimodale overslaginstallaties in havens. Op dit moment subsidieert de overheid alleen multimodale containerterminals. Op dezelfde manier zouden ook terminals voor andere goederen moeten worden ondersteund. De BöB becijfert de noodzakelijke subsidie op 70 miljoen euro per jaar.
Laagwater op de Rijn
Naar aanleiding van het extreem droge jaar 2018 heeft het Duitse verkeersministerie een Actieplan Laagwater Rijn opgesteld. De acht maatregelen uit dit plan zijn nog niet allemaal gerealiseerd. De BöB vraagt het komende kabinet daar werk van te maken. Vooral het vergroten van de aflaaddiepte op de Midden- en Nederrijn heeft prioriteit. Verder wil de BöB dat de bondsregering en de deelstaten alle belangengroepen uitnodigen voor een dialoog over de klimaatbestendigheid van de Rijn.
Het Totaalconcept Elbe uit 2017 moet snel en zonder verdere aanpassingen worden uitgevoerd. De BöB ziet hierin een evenwichtig compromis tussen milieu-, scheepvaart-, binnenhaven- en toeristische belangen. Hoewel ze eerder met het concept akkoord zijn gegaan, stelt een aantal milieuorganisaties het inmiddels toch weer ter discussie. Dat leidt tot onzekerheid bij havens, fabrieken en logistieke ondernemers langs de Elbe. BöB: “Voer dit concept in de huidige vorm uit.”
WSV versterken
Vrijwel alle Duitse vaarwegen gaan gebukt onder achterstallig onderhoud. Zo’n 32 procent van de sluizen is ruim honderd jaar oud. Eén op de vier sluizen heeft op korte termijn onderhoud nodig om uitval te voorkomen, wat tegenwoordig steeds vaker gebeurt. Slecht voor de industrie, die een belangrijke economische pijler is.
Naast ontoereikende infrastructuurfinanciering is het personeelstekort binnen de WSV lang een knelpunt geweest in het wegwerken van achterstallig onderhoud. De afgelopen jaren zijn er extra banen gecreëerd, maar volgens de BöB zijn er dat nog niet genoeg. Zowel voor het plannen, onderhouden en exploiteren van vaarweginfrastructuur als voor digitalisering en milieubescherming is meer mankracht nodig. WSV-medewerkers moeten marktconforme lonen krijgen en meer beslissingsbevoegdheid over het plannen en uitvoeren van projecten in hun regio.
Vlootvernieuwing
Om samen met de binnenvaart een grotere rol te kunnen spelen in de energietransitie, willen de binnenhavens steun krijgen voor het bouwen van waterstofinstallaties. Voor walstroominstallaties is er al een subsidieprogramma. Ook verwacht de BöB dat de volgende regering het moderniseringsprogramma voor vlootvernieuwing consequent verder omzet én uitbreid met subsidie voor de nieuwbouw van schepen met een geringe diepgang, kleine schepen en schepen voor vernieuwende logistieke concepten.
Er moet ook worden doorgepakt met het digitaliseren van de binnenvaart. Vooral buiten de grote economische centra klagen schippers vaak over slecht mobiel bereik. De BöB eist dat in 2024 langs de belangrijkste vaarwegen 5G beschikbaar is.
Tot slot kaarten de binnenhavens de krappe ruimte aan voor logistieke en andere havengebonden activiteiten. Veel binnenhavens kunnen niet meer uitbreiden. Woonprojecten langs het water snoepen al jaren ruimte af die geschikt is voor de op- en overslag van goederen. De BöB vraagt de bondsregering en de deelstaten een werkgroep in het leven te roepen om een strategie te ontwikkelen.
