Na het zien van de films Oppenheimer en Maestro bedacht ik dat grootheden als Robert Opperheimer en Leonard Bernstein eigenlijk niet meer bestaan, zoals ook nooit opnieuw een band als The Beatles zal bestaan, ondanks de overrompelend gegroeide wereldbevolking met het enorme areaal van mensen die iets goed zouden moeten kunnen.
Ineens zag ik ook wat die oude grootheden onderscheidt van de tegenwoordige belangrijke mensen. Ze hebben voortdurend een sigaret in hun mond. Roken doen we niet meer (toch?). Maar een authentieke grootheid word je niet zonder die peuk of sigaar in de mondhoek.
In de al wat oudere, sympathieke film The King’s Speech paft de Britse koning George VI er ook flink op los. Zijn dokter beveelt roken aan (jaren 30, hè) want je wordt er kalm van, beweerde hij. ’s Konings spraakleraar (die hem van het stotteren af moest helpen) komt echter met de schokkende mededeling dat je doodgaat als je veel rookt. Daar werd om gelachen.
Je merkt weleens op dat de wereld om je heen verandert, maar dat is niet waar. De mens verandert ook niet. We zijn al honderdduizenden jaren dezelfde zoogdiertjes in dezelfde wereld. Maar we zijn wel heel knap in het aanpassen van onze houding (en van de wereld om ons heen) als ons dat goed uitkomt of als we van inzicht veranderen. En we hebben daar genoeg smoesjes voor. Een 19e eeuwse Amerikaanse dichter schreef: Alleen de doden en de dwazen veranderen nooit van mening.
Als het tij verloopt, verzet men de bakens. Het is sinds in 1991 het boekje met die titel van de cultureel antropoloog Jojada Verrips over de wereld van de binnenschippers verscheen ook een beetje het credo van de schippers die zich op een typische manier aanpassen aan de markt. In goede tijden (laag water, toen dat nog een zegen was) waren ze meer op zichzelf en in mindere tijden sloegen ze de handen ineen en vormden ze één blok(kade).
Het was een rake schets, maar is het nog zo? Nu de rook van de strubbelingen rond de marktordening al meer dan twintig jaar is opgetrokken ziet de moderne binnenvaart er toch heel anders uit dan we toen verwachtten.
En dat geeft niks. Van Cor Kieboom, voorzitter van Feyenoord, is de uitspraak: Waar staat geschreven dat ik consequent moet zijn? Hij was al voorzitter toen tijdens de oorlog De Kuip dreigde te worden gesloopt. Zo zie je maar, de wereld verandert nauwelijks. Nou ja, mensen veranderen natuurlijk wel dingen. In de crisis in de jaren 30 van de vorige eeuw werd in de binnenvaart gestart met een systeem van Evenredige Vrachtverdeling, weet je nog? Toen was roken nog gezond.
