De wetgeving loopt vaak achter op de ontwikkelingen in de sector. Nieuwe technische voorschriften voor binnenvaartuigen worden gebaseerd op ontwikkelingen in eerdere ontheffingen en ervaringen daarmee. Bestaande technische voorschriften worden regelmatig herzien om de doelstellingen beter te bereiken. Alle schepen moeten uiteindelijk voldoen aan de nieuwste voorschriften om een minimaal veiligheidsniveau te waarborgen en een gelijk level-playing-field te bereiken.
Voor bestaande binnenvaartschepen zijn overgangsbepalingen nodig bij nieuwe of aangepaste voorschriften. Dit geeft hun eigenaren de tijd en middelen om de nodige aanpassingen door te voeren. De tijd voor deze aanpassingen wordt bepaald door de autoriteiten in Straatsburg. De formele besluitvorming wordt gedaan door de lidstaten in een comitévergadering. Bij de eerstvolgende veiligheidsinspectie, voor verlenging of vernieuwing van het scheepscertificaat, na de genoemde termijn in de overgangsbepaling, moeten de aanpassingen zijn uitgevoerd.
Door de nieuwe voorschriften en overgangsbepalingen is het behoud van de kleine schepen in gevaar. Maar er bestaat ook een ontheffingsmogelijkheid: de ‘hardheidsclausule’. Eigenaren van schepen kunnen een verzoek indienen voor ontheffing op basis van onderbouwde argumenten. Dit wordt beoordeeld door de autoriteiten. Ontheffing is mogelijk bij onuitvoerbare aanpassingen of extreem hoge kosten, waarbij de waarde van het schip en de veiligheid worden beoordeeld. KBN stimuleert het gebruik van de hardheidsclausule en kan leden helpen en ondersteunen bij het invullen daarvan.
Kleine schepen spelen een essentiële rol in de binnenvaart. Ze zijn geschikt voor kleinere vrachten en kunnen navigeren in de fijnmazige waterwegen van het netwerk. Grote schepen hebben beperkingen vanwege hun omvang en diepgang, waardoor ze niet overal kunnen komen. Veel mkb-bedrijven die aan water zijn gevestigd, vertrouwen op de binnenvaart voor transport. De binnenvaart houdt de kleinere waterwegen operationeel, wat ook belangrijk is voor het Nederlandse waterbeheer.
