De binnenvaart dreigt vast te lopen op de eigen infrastructuur. Koninklijke Binnenvaart Nederland (KBN) presenteerde op 15 december voor het eerst een zogeheten ‘stremmingenkaart’ van de veertig meest gebruikte sluizen in Nederland.
De kaart laat zien waar de binnenvaart het vaakst te maken heeft met ongeplande stremmingen. KBN noemt de conclusies ronduit zorgelijk.
De analyse is uitgevoerd door KBN, onderzoeksbureau Panteia en expert binnenvaartlogistiek Wouter van der Geest. Daarbij hebben ze gebruik gemaakt van gegevens van Rijkswaterstaat over 2024. In dat jaar passeerden bijna 700.000 binnenvaartschepen deze top-40-sluizen.
Maar zeven sluizen waren storingsvrij
Slechts zeven sluizen bleven het hele jaar storingsvrij. Bij meer dan de helft lag het aantal ongeplande stremmingen boven de afgesproken norm, die maximaal 0,2 procent van de bedientijd mag zijn. In twee gevallen werd die norm meer dan veertig keer overschreden.
“Eén van de meest zorgwekkende voorbeelden is het Oranjesluizencomplex in Amsterdam, met meer dan 35.000 passages per jaar een cruciale schakel in de verbinding tussen Amsterdam, Noord-Nederland en het IJsselmeergebied”, stelt KBN. “In 2024 werd de norm hier 42 keer overschreden. Schippers konden wekenlang geen gebruik maken van de sluis, met aanzienlijke economische schade en verstoringen van de logistieke keten tot gevolg.”
De top -5 drukste sluizen die in 2024 niet voldeden aan de norm zijn:
- Oranjesluizen, 37.476 passages: 42 x normoverschrijding ongeplande stremmingen,
- Prinses Irenesluis, 24.651 passages: 1,5 x normoverschrijding
- Sluis Weurt, 19.780 passages: 8 x normoverschrijding
- Sluis Heel, 12.269 passages: 4 x normoverschrijding
- Gaarkeukensluis, 11.127 passages: 4 x normoverschrijding
Toenemend risico
De uitkomsten passen in een bredere ontwikkeling, concludeert KBN: “De staat van het hoofdvaarwegennet verslechtert snel. De achterliggende oorzaak is het dramatisch toenemende achterstallige onderhoud.”
In 2022 was er nog 686 miljoen euro nodig voor onderhoud en instandhouding van de vaarweginfrastructuur. In slechts twee jaar tijd steeg dit met meer dan een kwart naar 871 miljoen euro in 2024. De huidige onderhoudsbudgetten zijn onvoldoende om de bestaande problemen op te lossen. De Algemene Rekenkamer berekende dat voor de periode 2024-2038 maar liefst 20,9 miljard euro nodig is voor het in stand houden van het hoofdvaarwegennet (HVWN). Het beschikbare budget bedraagt 10,3 miljard, nog niet de helft.
Schade aan economie én vertrouwen
“Als we nu niet investeren in onze infrastructuur, wordt de binnenvaart buitenspel gezet als duurzame en betrouwbare logistieke partner”, zegt KBN-voorzitter Ad Koppejan. “Wat meer druk legt op de andere modaliteiten, die eveneens problemen hebben met de infrastructuur. Geen investeringen in de infrastructuur betekent meer files, uitstoot, kosten en schade voor de Nederlandse economie en samenleving.”
“Voor schippers betekent een plotseling gestremde sluis vaak lange wachttijden, dure omvaarroutes of gemiste opdrachten”, weet Koppejan. “De economische schade loopt in de miljoenen. Voor verladers en opdrachtgevers ontstaat onzekerheid over leveringszekerheid, en dus een risico dat zij afhaken. Elke falende sluis kan de bevoorrading van een hele regio stilleggen. We zitten op een kantelpunt. Een nieuwe regering zal hier echt actie op moeten ondernemen. De sluizen zijn letterlijk en figuurlijk vastlopers geworden.”
Vooral sluiscomplexen met één kolk blijken zwakke schakels: elke storing legt direct een hele route plat. Het rapport laat uitsluitend volledige stremmingen zien. Beperkingen, die wel hinder veroorzaken maar geen totale uitval betekenen, komen daar nog bovenop.
Meer investeren
KBN doet in het kader van de kabinetsformatie een dringende oproep aan de formerende partijen: maak tot 2038 10,6 miljard euro extra budget vrij voor de instandhouding van het hoofdvaarwegennet, zodat Nederland zijn logistieke toppositie kan behouden.
De brancheorganisatie wijst ook op de oproep van directeur-generaal Martin Wijnen van Rijkswaterstaat om weer 2 procent van het bbp te investeren in infrastructuur, zoals voorheen. Daarbij zou de aanpak van kritieke sluizen versneld kunnen door te werken met een bindende prioriteitenlijst.
De stremmingenkaart en het onderliggende onderzoek zijn uitgevoerd door KBN, in samenwerking met Panteia (beleidsonderzoek en transportdata) en.
Het rapport en de interactieve kaart zijn beschikbaar via www.binnenvaart.nl.
