Omdat de beroepsvaart op het Merwedekanaal afneemt, draagt Rijkswaterstaat Midden-Nederland het beheer ervan af aan gemeente Utrecht. Het onderhoud voor de komende dertig jaar koopt het Rijk af voor 136,6 miljoen euro.
Het Rijk, de gemeente Utrecht en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) overleggen al lang over de overdracht van het eigendom en beheer van het Utrechtse deel van het Merwedekanaal. Die moet in 2027 plaatsvinden.
Een van de eisen van Rijkswaterstaat is dat het Merwedekanaal behouden blijft. Tot de vijftiger jaren was het de hoofdvaarweg van de Rijn naar Amsterdam. Door de aanleg van het grotere Amsterdam-Rijnkanaal raakte het grotendeels in onbruik.
Per jaar komen er op het eerste traject bij de Noordersluis nog ruim 250 beroepsschepen. De Muntbrugsluis wordt alleen doordeweeks en op afroep bediend. Meegerekend zijn de woonarken en museumschepen die voor een keuring of onderhoud naar de werf moeten. Niet meegeteld zijn de passerende watersporters. Rijkswaterstaat stimuleert watersporters wel om via dit kanaal te varne en zo de beroepsvaarweg te mijden.
Woningbouw
Utrecht heeft grootse plannen met de oevers van het kanaal. “Het gebied tussen het Merwedekanaal en de Europalaan verandert de komende jaren van een bedrijventerrein in een levendig stuk Utrecht”, stelt de gemeente op de eigen website. Er zijn circa 6.000 woningen gepland. Ook komen er mogelijk twee nieuwe fietsbruggen over het kanaal. Ook schrijven zij op de website dat de beschikbare hoogte 5,85 meter wordt. De kruiphoogte zal 1,60 meter zijn, en de doorvaartbreedte 25 meter. Dat is vergelijkbaar met andere kunstwerken in Utrecht. Verwachte oplevering: 2028.
“Randvoorwaarden waren in het verleden het struikelblok”, vertelt Stephan Lahaije, de verantwoordelijke omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat. “Je moet alles regelen voor de overdracht: van de vergunningen tot de huurcontracten van woonarkbewoners en niet te vergeten alle kunstwerken en hun onderhoud.”
De huidige diepte van het Merwedekanaal blijft gehandhaafd; die is ruim 2 meter. “Wij zijn hierover met de gemeente tot overeenstemming gekomen: er komen geen nieuwe beperkingen.” Er is nu een akkoord met het waterschap en de gemeente over taken en randvoorwaarden. Komende tijd worden de afspraken op papier gezet.
Makkelijker communiceren
Ook bij de gemeente Utrecht is het uitgangspunt dat de huidige waterbewoners en -gebruikers van het kanaal “houden wat ze hebben”, stelt Marit van Kooij, woordvoerder van wethouder Susanne Schilderman. “Dit betekent dat woonarken, varende woonschepen en schepen die nu in het kanaal liggen of varen, dit ook na de overdracht kunnen blijven doen.”
In de overdrachtsvergoeding rekent de gemeente niet op voorhand op extra inkomsten door het invoeren van sluisgelden voor de sluizen (Noordersluis, Muntsluis en Den Hommel). “Een eventuele beslissing daarover ligt in de toekomst bij het gemeentebestuur.”
Het komende half jaar starten de partijen samen met onder andere de belangenvereniging van Utrechtse woonbootbewoners en andere gebruikers nog laatste onderzoeken. Bijvoorbeeld naar de diepgang en afmetingen van huidige woonarken en grotere schepen die nu van het Merwedekanaal gebruikmaken.
Vanuit het oogpunt van nautische veiligheid is het wenselijk dat recreatievaart zoveel mogelijk via de binnenstad vaart en niet via het Amsterdam-Rijnkanaal. “De recreatievaart is welkom om door de binnenstad Utrecht te varen”, stelt Van Kooij. “De stadswateren Vecht, binnenstad (Oudegracht en westelijke stadsbuitengracht) en Vaartsche Rijn zijn onderdeel van de landelijke motorbotenroute.”
Om te komen tot een duurzame en klimaatneutrale stad met schone lucht is het beleid vastgesteld dat met ingang van 2030 alleen emissievrije vaartuigen in de binnenstad welkom zijn. De gemeente is hierover in gesprek met verschillende partijen, waaronder Rijkswaterstaat en belangenverenigingen van de beroeps- en de recreatievaart.
Door Evert Bruinekool
