In 2022 deden zich op de Nederlandse rivieren, kanalen, en meren meer scheepsongevallen voor dan in 2021. Ook het aantal geregistreerde (zeer) ernstige ongevallen is gestegen. Dat meldde demissionair minister Mark Harbers op 13 juli aan de Tweede Kamer. “De toename van de ongevalscijfers ten opzichte van voorgaande jaren is zorgelijk en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat neemt dit serieus.”
Hij schrijft dat in een begeleidende brief waarin hij de ongevallenregistratie door Rijkswaterstaat aan de Tweede Kamer aanbiedt. Op de Nederlandse binnenwateren en de zeehavens zijn in 2022 in totaal 1.319 scheepsongevallen geregistreerd. Daarvan waren er 188 (zeer) ernstig. Dat is meer dan in andere jaren.
Er waren 21 dodelijke slachtoffers te betreuren. Ook vielen er 19 zwaargewonden.
Beroepsvaart
De toename van het aantal (zeer) ernstige ongevallen op het binnenwater doet zich vooral voor met de beroepsvaart, geeft de scheepsongevallenmonitor aan. Vorig jaar was dat 117 keer het geval, in 2021 ging het om ‘maar’ 78 incidenten. Ongevallen waar recreatievaart bij betrokken was, namen toe van 75 naar 80.
De toename van ernstige ongevallen met beroepsvaart zit ‘m met name in de aanvaringen met infrastructuur: 45 in 2022 ten opzichte van 30 in 2021. 25 keer voer een schip tegen een brug of sluis.
Van de 80 ernstige scheepsongevallen met pleziervaarders ging het in 51 gevallen om een eenzijdig ongeval. “Het aantal eenzijdige ongevallen met recreatievaart vertoont al een aantal jaren een stijgende trend”, aldus minister Harbers.
Ook het aantal doden bij ongevallen was in 2022 aanzienlijk hoger dan in de afgelopen vijf jaar, schrijft Harbers. De 21 dodelijke slachtoffers vielen bij 16 ongevallen. De toedrachten liepen uiteen. Er is niet één specifieke oorzaak of type ongeval dat eruit springt.
De beroepsvaart was betrokken bij 10 ongevallen met 13 doden. Uit de brief: “Ook dit betrof verschillende typen ongevallen. Zo vielen 2 slachtoffers door brand/explosie, 2 slachtoffers bij ongevallen met een afbrekende giek (onderzoek OVV), 4 slachtoffers vielen bij een aanvaring tussen een veerboot en watertaxi (onderzoek OVV).”
Bruggen en sluizen
Het voorkomen van aanvaringen met bruggen en sluizen door beroepsschepen is een van de prioriteiten in het maritiem veiligheidsbeleid. Er kan ernstige schade door ontstaan aan kunstwerken en tot stremmingen leiden; van de vaarweg zelf en van kruisende (spoor)wegen.
Eind vorig jaar had het ministerie van I&W in ‘Staat van de Infrastructuur 2022’ aangegeven dat veel van de kunstwerken aan het einde van hun levensduur zijn en niet ontworpen zijn op de schaalvergroting van de scheepvaart die is opgetreden. Harbers: “Er ontstaat een steeds groter gat tussen de aanvaarbestendigheid waarvoor een object is gebouwd en de belasting die ontstaat bij een eventuele aanvaring door grotere maatgevende scheepvaart. Over het algemeen zal hierdoor grotere schade ontstaan dan waar bij het ontwerp rekening mee is gehouden.”
Na de aanvaring van Stuw Grave in 2016 heeft Rijkswaterstaat op aanbeveling van de Onderzoeksraad voor Veiligheid een instrument ontwikkeld voor de systematische beoordeling van objecten: wat is bij een aanvaring het risico op constructief falen? Het is inmiddels toegepast op de eerste sluiscomplexen: Grave, Volkerak, Farmsum, Sambeek, Belfeld en Oranjesluizen. De resultaten bevestigen de ernst van de schaderisico’s.
De hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl wordt mede daarom de komende jaren beter geschikt gemaakt voor het “maatgevende schip”. “Door het vervangen en optimaliseren van de inrichting van de vaarweg, de informatievoorziening en de bedieningsapparatuur en het vervangen en verhogen van acht bruggen naar nautisch veilige hoogtes en breedtes op de HLD, wordt de nautische veiligheid geborgd”, aldus Harbers aan de Kamer. “Ook spreekt Rijkswaterstaat schippers aan op het veilig gebruik van de vaarweg en handhaaft hierop.”
Vaarwegbeeld
Naar aanleiding van het ongeval bij de Stuw Grave heeft Rijkswaterstaat ook onderzoek gedaan naar het vaarwegbeeld dat schippers hebben als ze een object benaderen, zoals keringen en spui-/sluisobjecten. Vorig jaar zijn de drie laatste van dertig vaarwegbeeldonderzoeken afgerond. Het gaat om spuisluiscomplexen in Kornwerderzand, Den Oever en de Reevesluis. De uitkomst is dat met beperkte betonningsmaatregelen het vaarwegbeeld op deze locaties kan worden verbeterd.
Uit de vaarwegbeeldonderzoeken is gebleken dat “het vaarwegbeeld niet op alle punten helder is voor schippers”, vat Harbers samen. “Voor alle onderzoeken geldt dat urgente situaties zo snel mogelijk worden aangepakt, bijvoorbeeld door extra boeien op de vaarroute (‘betonning’) en, waar nodig, aanpassing van de elektronische navigatiekaart, zodat duidelijk is voor de schipper wat de gewenste route is om een object veilig te passeren. De maatregelen voor niet-urgente situaties worden op een later moment geprogrammeerd, afhankelijk van beschikbare middelen.”
Ongevallen op de Noordzee
Het aantal scheepsongevallen op de Noordzee kende een lichte stijging ten opzichte van 2021. In 2022 zijn twee zeer ernstige scheepsongevallen en twaalf ernstige scheepsongevallen geregistreerd.
Bij de twee zeer ernstige scheepsongevallen ging het om recreatievaarders waarbij het schip verloren is gegaan door kapseizen. Er vielen vorig jaar geen dodelijke slachtoffers bij de scheepsongevallen op de Noordzee.
