De binnenvaart heeft de wind tegen. Dat constateert Panteia op basis van de in 2023 vervoerde hoeveelheid droge lading. Ook dit en volgend jaar moet deze deelmarkt een stap terug doen. Op langere termijn is maar gering herstel te verwachten.
“De volumes in de binnenvaart zijn in 2023 zeer hard gedaald naar niveaus die we sinds de economische crisis van 2008-2010 niet meer gezien hebben.” Dat schrijft Panteia in Middellange Termijn Prognoses voor de binnenvaart. Daarin doet het onderzoeksbureau voorspelingen voor de periode 2024-2028. Panteia voert het onderzoek jaarlijks uit, in opdracht van Infrastructuur en Waterstaat.
Stevige krimp
In totaal vervoerde de Nederlandse binnenvaart in 2023 ‘maar’ 286 miljoen ton lading. Dat betekent een daling van 15 miljoen ton, ofwel 5 procent, ten opzichte van 2022. Toen werd in totaal nog 301 miljoen ton vervoerd. De belangrijkste oorzaak is volgens Panteia de economische laagconjuctuur waarin we ons nu bevinden, met mogelijk zelfs een recessie voor de boeg. Vooral de uitvoer van goederen naar Duitsland is sterk geslonken. Dat is geen verrassing: in 2021 en 2022 werden als gevolg van de gestegen gasprijs en de boycot van Rusland tijdelijk recordhoeveelheden steenkolen naar Duitse energiecentrales vervoerd. Dat was tijdelijk en geeft een vertekend beeld.
Maar voor de komende jaren is Panteia niet optimistisch voor de drogeladingsector: het bureau spreekt van een stevige krimp van het volume. Anders is dat bij de tankvaartsector; die “kent relatief gunstige vooruitzichten met beperkte groei richting 2028”. De duwvaart blijft op een relatief stabiel niveau.
Het totale volume in de binnenvaart groeit van 286 miljoen ton in 2023 naar 291 miljoen ton in 2028. Die plus van 1,6 procent is dan volledig te danken aan de tankvaart, die met 7,8 miljoen ton (7,6 procent) toeneemt. De duwvaart krimpt tot 2028 met 600.000 ton (1,5 procent) en de drogeladingsector levert zelfs 3 miljoen ton (2,1 procent) in. In 2024 en 2025 ook nog, maar daarna volgt er voorzichtig herstel.
Kleine schepen
De binnenvaart ondervindt de gevolgen van de algemene economische teruggang. Ook de stikstofcrisis heeft, op meerdere manieren, een negatieve invloed. Zo stagneert de bouw als vergunningen uitblijven en dus is er minder vraag naar bouwmaterialen én het vervoer daarvan. De noodzaak om de stikstofuitstoot terug te dringen heeft ook impact op de veevoederindustrie. Op langere termijn is een sterke inkrimping van de Nederlandse veestapel te verwachten en daardoor zal het vervoer van landbouwgoederen en veevoer afnemen.
Grote schepen lijken zich aan de malaise te kunnen onttrekken. Volgens Panteia blijft de hoeveelheid lading voor motorschepen van 110 en 135 meter bij 11,45 meter de komende vijf jaar nagenoeg stabiel. Voor bovenmaatse schepen (breder dan 11,45 meter) verachten de onderzoekers een groei van 11 procent. Koppelverbanden hebben zelfs 12 procent in het verschiet.
Vooral kleine schepen zijn de dupe. Die blijven marktaandeel verliezen. “Dit is een langjarige trend die zich in de komende jaren versterkt gaat doorzetten. Kleinere schepen worden extra zwaar getroffen door afnemende volumes in de agribulkmarkt en het bouwstoffenvervoer, terwijl daar geen groeisegment als het containervervoer tegenover gezet kan worden.”
In totaal leveren kleinere schepen tot 2028 circa 25 procent van het volume in. De hoeveel lading voor middelgrote schepen gaat er 7 procent op achteruit.
Containervaart hard onderuit: 11 miljoen ton minder dan in 2021
Groeibriljant
Opmerkelijk is de neergang in de containerbinnenvaart. Jaar na jaar golden containers gezien als groeibriljant voor de binnenvaart. In 2023 kreeg deze markt echter wéér een gevoelige klap, nadat het volume ook al in 2022 afnam.
Tot 2021 groeide de containermarkt jaarlijks. “In dat jaar werd 40,5 miljoen ton lading in containers vervoerd. De afgelopen twee jaar zakte dat volume met ongekende cijfers ineen. In 2023 was het nog maar 29,5 miljoen ton.” Dat betekent een daling van 27 procent.
Vooral naar Duitse bestemmingen – maar ook binnenlands – gingen veel minder containers over water. Dat komt enerzijds door de lagere industriële productie in Duitsland en anderzijds door een reverse modal shift: een verschuiving van lading in tegengestelde, ook door de overheid ongewenste richting: van het water naar de weg (en spoor). Volgens Panteia komt dat door de laagwaterstanden in 2022. Die maakten dat Duitse verladers alternatieven voor de binnenvaart gingen zoeken om niet te afhankelijk te zijn.
Snel herstel voorziet Panteia niet. “Naar 2028 verwachten we een beperkte groei richting 30,7 miljoen ton aan gecontaineriseerde goederen.” Dat is 4,1 procent meer.
Positief over tankvaart
De tankvaart is de positieve uitzondering. Deze deelsector vervoerde in totaal 104 miljoen ton aan natte lading. “In de natte bulksector spelen twee goederensoorten een belangrijke rol: aardolieproducten zoals benzine en diesel aan de ene kant, chemische producten aan de andere kant. Daarnaast zijn er veel kleinere markten van eetbare oliëntankers en poedertankers.”
36 miljoen was bestemd voor de binnenlandse markt, 40 miljoen werd geëxporteerd – vooral naar Duitsland en België – en de import lag op 28 miljoen ton. “We verwachten voor de komende jaren een stabiele toename van de vervoerde volumes in de tankvaart”, aldus Panteia. “Het volume groeit van 104 miljoen ton in 2023 naar uiteindelijk 112 miljoen ton in 2028.”
Aardolieproducten zijn met 55,4 miljoen ton goed voor meer dan de helft van de lading in de tankvaart. Het vervoer daarvan loopt enigszins terug tot 2028: 0,8 procent.
De chemiesector had in 2023 een zeer moeilijk jaar met een gedaald ladingvolume, maar Panteia voorspelt een substantiële groei: 8,7 miljoen ton, oftewel 22,0 procent (4 procent per jaar). Daarmee wordt de chemische sector steeds belangrijker voor de natte bulksector.
Men gaat er blijkbaar aan voorbij dat de kleine scheepvaart veel meer last heeft van stemmingen (vrijwel altijd meer dan 25 teletekst pagina’s) dan de grote scheepvaart die meer op de grote rivieren varen waar veel minder kunstwerken per 100km aanwezig zijn die voor stremming kunnen zorgen.
Tevens gaat men er aan voorbij dat (zware) objecten die qua afmetingen niet eens in het ruim van een Spits passen tegenwoordig gewoon over de weg kunnen en mogen vervoerd worden; alleen in de hoogte is daar nog enige beperking.
Ook dringt het niet door dat een bewoond schip niet alleen 20 vrachtwagens vervangt maar ook 20 huizen.