De afgelopen zeven jaar heeft biodiesel het handelslandschap in Europa getransformeerd. Aanvankelijk betekende werken op de biodieselafdeling bij grote oil majors en handelshuizen werken in kleine teams, die misschien één of twee binnenvaartschepen per week beheerden. Dit evolueerde echter snel, wat leidde tot de oprichting van grote handelsafdelingen die begonnen de P&L van fuel oil-, licht- en distillaatafdelingen te overtreffen.
Wat heeft dit veroorzaakt? Subsidies.
Het groene energiebeleid van de EU biedt subsidies aan bedrijven die biodiesel gebruiken als duurzame transportbrandstof. Dit heeft, samen met de stijgende hernieuwbare blend targets in brandstof, de handelsactiviteit de afgelopen jaren aanzienlijk gestimuleerd.
Biocertificaten
Hernieuwbare brandstofcertificaten worden door bedrijven gebruikt die vloeibare of gasvormige fossiele brandstoffen op de markt brengen om aan te tonen dat ze voldoen aan de EU-mengmandaten. Deze certificaten worden voornamelijk gegenereerd door het mengen van hernieuwbare brandstoffen met fossiele brandstoffen.
Ze kunnen worden verhandeld tussen partijen en aangekocht om te helpen voldoen aan de hernieuwbare brandstofmengdoelen. Sommige bedrijven voldoen niet aan de EU-mandaten en moeten daarom deze certificaten op de markt kopen om hun CO2-uitstoot te compenseren.
Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED)
Nederland heeft een van de meest ambitieuze mandaten voor de transportsector in Europa. In 2021 werd het algehele biobrandstofmandaat vastgesteld op 17,5 procent (op basis van energie-inhoud). Dat steeg in 2023 naar 18,9 procent en zal naar verwachting 28,4 procent bereiken in 2024. Daarnaast heeft Nederland een hoge Annex IX-B limiet van 10 procent, aanzienlijk hoger dan de 1,7 procent limiet die gangbaar is in de meeste EU-lidstaten.
Aziatische landen hebben hun export van UCO (Used Cooking Oil) en biodiesel verhoogd om te voldoen aan de groeiende vraag van de Europese industrie voor laag-koolstofbrandstoffen. In de afgelopen drie jaar registreerden de EU en het VK samen gemiddelde maandelijkse interregionale importvolumes van 180.000 ton aan UCO en 272.000 ton aan biodiesel.
Op hun hoogtepunt bereikten de exporten naar de EU een record van 1,8 miljoen ton in 2023, wat 90 procent vertegenwoordigde van alle Chinese biodieselexporten dat jaar. Nederland was de grootste importeur in 2023, met 84 procent van de biodieselzendingen van China naar de EU, gevolgd door België en Spanje (volgens cijfers van de Chinese douane).
Als een van de belangrijkste wereldwijde handelscentra was Nederland de voornaamste ontvanger van Aziatische UCO en de op een na grootste biodieselimporteur in Europa van 2021 tot 2023. Ons land maakte gebruik van zijn logistieke infrastructuur om producten door te voeren naar Noord- en Centraal-Europese landen.
Ondanks een daling van 9 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar was Nederland de grootste EU-exporteur met een totale export van 3,1 miljoen ton vetzuurmethylester (FAME).
België, met een totale export van 1,8 miljoen ton (5 procent minder dan in met dezelfde periode vorig jaar) was de op één na grootste EU-exporteur.
Bloeiende markt
Naast traditionele grote bedrijven en handelshuizen hebben veel kleinere spelers operaties opgezet in de ARA-regio (Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen) om te profiteren van de bloeiende biodieselmarkt. Ze huurden opslagfaciliteiten, wat leidde tot een competitievere omgeving.
In de ARA- en Rijnregio’s wordt biodiesel voornamelijk per binnenvaartschip vervoerd in relatief kleine hoeveelheden: 1.000 tot 2.000 ton. Dit komt doordat hernieuwbare brandstoffen zoals FAME en HVO vaak in kleine partijen worden geleverd en in verschillende kwaliteiten voorkomen. Ze worden vaak gescheiden vanwege fysieke specificaties zoals zwavel en de CFPP (Cold Filter Plugging Point).
De kleine hoeveelheden, gecombineerd met het gebruik van FAME als voorgeladen lading, bemoeilijken het laden van andere producten daarna. Hierdoor hebben sommige binnenvaartbedrijven zich gespecialiseerd in biodieseltransporten. Speculatie over handel en het wachten op de komst van zeeschepen hebben ook bijgedragen aan langere wachttijden en een schaarste aan schepen.
Echter, de bloei was van korte duur. In augustus vorig jaar begon de EU een onderzoek naar Indonesische biodiesel, waarvan werd vermoed dat de invoerrechten werden omzeild via China en Groot-Brittannië, gevolgd door een veertien maanden durend anti-dumpingonderzoek naar Chinese biodiesel. Die werd vermoedelijk kunstmatig laag geprijsd en ondermijnde lokale producenten.
Overaanbod biocertificaten
Meer hernieuwbare brandstoffen dan nodig werden gemengd met diesel om extra biobrandstofcertificaten te genereren, die vervolgens op de markt konden worden verkocht. De marginale kosten van het extra mengen van FAME in diesel waren gerechtvaardigd tijdens periodes van hoge vraag naar deze certificaten.
Echter, naarmate het overaanbod en nieuwe marktdeelnemers toenamen, raakte de markt verzadigd. Dat leidde tot een daling van de prijzen van de certificaten. Nu de prijzen laag zijn, is het economisch niet meer rendabel om extra FAME en hernieuwbare brandstoffen in diesel te mengen, wat in het afgelopen jaar heeft geleid tot een afname van de handelsactiviteit en lagere volumes.
Compliance-mechanismen genereren extra biocertificaten, zoals laadstations voor elektrische voertuigen (EV) en bio-LNG-productie in Duitsland, die ook bijdragen aan het aanbod van bio-certificaten.
Anti-dumping
Europese toezichthouders onderzoeken fraudegevallen waarbij importen opzettelijk verkeerd worden gelabeld om hun waarde te maximaliseren, een praktijk die circumvention wordt genoemd. Biodiesel gemaakt van gebruikt frituurvet (UCO) is bijvoorbeeld meer waard dan biodiesel gemaakt van virgin palmolie, omdat de EU-regels zeggen dat gebruikt frituurvet een duurzamere grondstof is.
In mei verschoof de aandacht van de EU-handelsautoriteiten naar een meer systemisch probleem: dumping. Bij die praktijk verkopen exporteurs tegen kunstmatig lage prijzen om concurrenten in het importland uit de markt te drukken. De European Biodiesel Board beschuldigt China van een biodiesel-dumpingprogramma dat wordt gecoördineerd door de centrale overheid: “De EU moet zeer streng zijn tegen de Chinese strategie om de industriële basis van de EU in hernieuwbare energie te vernietigen.”
De EU heeft een voorlopige anti-dumpingheffing opgelegd van 12,8 tot 36,4 procent op Chinese biodiesel.
Slap slot van 2024
Vanwege de nieuwe Duitse carry over-regel kunnen producenten geen biocertificaten overdragen naar een volgend jaar. Voor bedrijven die hun quota al hebben gehaald, zal het vierde kwartaal van 2024 waarschijnlijk traag verlopen.
Dit betekent echter dat aan het begin van het nieuwe jaar, in Q1 en Q2 van 2025, de biodieselmarkt weer sterker zal zijn, doordat iedereen op 1 januari 2025 met nul certificaten begint. Dit betekent dat alle spelers opnieuw biodiesel in Duitsland moeten mengen om hun mandaten te halen.
Sebastiaan Kosman,
mede-oprichter van Spotbarge.com
Bronnen: www.qcintel.com, www.reuters.com, www.transportenvironment.org
