Het vakonderwijs voor de binnenvaart moet ingrijpend veranderen om de opleidingen aantrekkelijker en beter te maken en zo de instroom in de bedrijfstak te vergroten. Dat schrijft Han van Roozendaal in dit opiniestuk. Hij was tot en met 2014 onderwijscoördinator van het Onderwijs Centrum Binnenvaart was. Hij pleit voor uitdagend onderwijs, afgestemd op leerlingen en niet op de scholen.
De scholen zijn weer begonnen. Zo ook de binnenvaartscholen. De reguliere binnenvaartscholen zorgen voor een deel van de benodigde instroom in de bedrijfstak. Ondanks alle inspanningen is het de laatste jaren niet gelukt aan de vraag te voldoen. We zien dit bij meer branches. Techniek, metaal, bouw, installatie hebben ondanks peperdure campagnes en initiatieven, deels gesubsidieerd door de overheid, nog steeds een zorgwekkend tekort aan personeel.
Oorzaken
Onderwijs is er vooral voor het onderwijs. De organisatie van het beroepsonderwijs is bepalend voor alles. Niet de behoefte van de leerling of het bedrijfsleven staat voorop maar die van de onderwijsorganisatie. Zeker 90 procent van alle maatregelen, regels et cetera binnen het beroepsonderwijs zijn er voor de organisatie en niet voor de leerling… en al zeker niet voor de bedrijfstak.
Oplossingen
De oplossing voor meer instroom ligt niet bij meer filmpjes, vlogs en blogs et cetera. Deze initiatieven zijn goed en sommige zelfs zeer goed, maar zullen hooguit ondersteunend werken. De oplossing ligt voor een groot deel in het onderwijs.
Vmbo: We kennen nu drie, in de binnenvaartwet erkende, vmbo-scholen die een diploma uitgeven dat recht geeft op de vaarbevoegdheid matroos. Van deze drie vmbo-scholen zijn er twee die het verplicht stellen om tijdens de opleiding gebruik te maken van hun internaat.
· Meer erkende vmbo-binnenvaartscholen in de echte binnenvaartgemeenten, zoals Maasbracht, Dordrecht, Zwijndrecht maar ook Sneek, Alkmaar, Alphen aan den Rijn en Groningen. Zomaar een greep uit de echte binnenvaartgemeentes in Nederland.
· Deze vmbo-scholen in die gemeenten stimuleren het uitstroomprofiel Maritiem en Techniek op te nemen. (mede gefaciliteerd vanuit de vele potjes die er zijn in de binnenvaart)
· Geen internaatverplichting meer, zodat deze drempel is weggenomen.
· De bedrijfstak ontwikkelt keuzedelen en faciliteert vmbo-scholen die de keuzedelen serieus invullen en uitvoeren. In het onderwijs gaat de zon nooit voor niets op.
Mbo: Binnenvaart verdient een beroepsopleiding volledig afgestemd op de bedrijfstak. Op dit moment voegt de bedrijfstak zich naar het onderwijsritme. Het onderwijs houdt te weinig rekening met een van de belangrijkste kenmerken van de binnenvaart: het onderweg zijn.
Het onderwijs is ondanks alle innovaties nog steeds gebaseerd op groepen en klassen. Er is dus niet veel veranderd sinds de oprichting van het KOF in 1921. Ondanks simulatoren, whiteboards en hier en daar een voorzichtige poging tot e-learning is er in wezen niet veel veranderd.
Hoe:
Voor de BBL:
· Opgeven van het denken in groepen, klassen, cohorten en jaren. Individuele trajecten gebaseerd op de vaarschema’s van de leerling.
· Geen schoolvakanties, maar vakantie kunnen opnemen wanneer dat de leerling het beste uitkomt. Vakantie opnemen wanneer het de werkgever de familie en/of vrienden het beste uitkomt.
· Het onderwijs loopt het hele jaar door en stemt het onderwijsaanbod af op de vraag.
· Het ritme van de leerling binnen de bedrijfstak wordt bepalend voor zijn individuele leertraject.
· Desnoods alle opleidingen onder het CCV en niet meer onder het juk van de onderwijsinspectie.
BOL: De BOL-opleidingen matroos, schipper en kapitein/manager zijn gericht op het naar school gaan en minder op leren in de praktijk, learning by doing. Je kunt je afvragen of deze vorm van onderwijs nog wel aansluit bij de bedrijfstak. Voor een aantal leerlingen is deze vorm een goede voorbereiding op het werken in de bedrijfstak.
Een andere belangrijke maatregel is het verlagen van de instroomleeftijd voor de praktijkexamens naar 18 jaar. Er is een grote groep 18-jarige zij-instromers met een startkwalificatie die graag in de binnenvaart willen werken. Een mogelijkheid waar de binnenvaart uniek in is en niet ten volle benut.
Kan dit allemaal?
Ja natuurlijk kan dit maar het vraagt veel creativiteit en innovatiekracht van de onderwijsorganisaties. Maar vooral de wil om samen met de bedrijfstak te zoeken naar oplossingen.
Willen we de instroom bevorderen, dan moeten we meer durven te doen dan alle andere bedrijfstakken om jongeren te binden. Te beginnen met uitdagend onderwijs afgestemd op de gebruiker (klant) en niet op de uitvoerder (school).
Ik hoop dat het onderwijs de uitdaging aandurft. Ik hoop dat het onderwijs zijn innovatiekracht aanwendt om vanaf nul het onderwijs opnieuw te construeren. Innoveren kan alleen met mensen die denken in kansen en niet in bedreigingen.
