Aan staatssecretaris Tineke Huizinga stelt SGP-Kamerlid Cees van der Staaij vandaag (dinsdag 16 februari) mondelinge vragen over ‘hoe nu verder’ met de crisis in de binnenvaart. Een kleine week geleden veegde de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) de plannen van het Crisisberaad Binnenvaart van tafel. Crisisberaad en staatssecretaris zeggen niet op te willen geven en voeren achter de schermen intensief overleg.
Bij dat overleg zijn ook de banken betrokken, aldus woordvoerder René Loman van Rabobank Nederland. Veel binnenvaartondernemingen hebben problemen om hun aflossing en rente te betalen. Nu een collectieve oplegregeling ter bestrijding van de overcapaciteit in de binnenvaart van de baan is na de definitieve afwijzing door de NMa, lijkt er een sleutelrol te zijn weggelegd.
“We zullen zeker een constructieve bijdrage willen leveren”, zegt Loman, “maar het is aan de sector om het capaciteitsprobleem op te lossen. Dat kunnen wij niet. Ik kan daarom niet ingaan op als/dan-vragen. Onze klanten zijn individuele ondernemingen en als een bedrijf in de problemen komt, bekijken we de individuele situatie voor passende maatregelen. Financieren van schepen is een langetermijnpolitiek. Laten we hopen dat de recessie snel is afgelopen.”
Onverteerbaar
Daar wil het Crisisberaad niet op wachten. “Door de uitspraak van de NMa staat de binnenvaart, zonder nadere maatregelen, mogelijk aan de vooravond van een koude sanering”, aldus voorzitter Wim van Sluis, die verontwaardigd reageerde op de uitspraak van de NMa. “Onverteerbaar en onwenselijk. De NMa is niet opgericht om een in potentie gezonde bedrijfstak collectief in de afgrond te duwen. De NMa miskent de specifieke kenmerken van de binnenvaart en wijst af op grond van een flinterdunne onderbouwing. Deze bijzondere tijd vraagt om een ruimere interpretatie van de mededingingsregels dan de NMa nu handhaaft.”
Daar is bestuursvoorzitter Pieter Kalbfleisch van de NMa het duidelijk niet mee eens. “Wat hier gebeurt, is dat een sector waarin het slecht gaat, wil bepalen dat iedereen die met deze sector te maken heeft, en uiteindelijk alle Nederlanders, moeten meebetalen aan het oplossen van de problemen. Zo werkt dat niet." Volgens hem zijn het vooral schippers met te hoge hypotheken, die in de problemen komen. “Er zijn schippers die ook nu, ondanks de crisis, in staat zijn met volle schepen te varen. Dit geeft aan dat de markt nog steeds werkt.”
12 procent
Het Crisisberaad Binnenvaart heeft maandenlang overlegd met de NMa over het opleggen van binnenschepen. Om aan de eisen van de NMa te kunnen voldoen had het crisisberaad zijn aanvankelijke plannen voor het opleggen van 30 procent van de vloot teruggebracht naar 12 procent. Het is daarom opmerkelijk dat voorzitter Van Sluis van het Crisisberaad na al dit overleg ‘voor honderd procent’ zeker was dat de NMa akkoord zou gaan met de plannen.
Kalbfleisch daarentegen zei vorige week bij een gesprek met enkele journalisten dat de enige mogelijkheid om een oplegregeling in overeenstemming te brengen met het mededingingsrecht zou zijn geweest er een crisiskartel van te maken, waarbij een deel van de vloot definitief wordt opgelegd. Een regeling die de efficiency verhoogt – zoals het Crisisberaad volgens hem beweerde – waarvan de voordelen alleen ten goede komen aan de schippers, kan de toets met de wetgeving niet doorstaan. Dat er toch meer dan een half jaar lang overleg is geweest tussen Crisisberaad en NMa (het eerste contact – op initiatief van de NMa – dateert al van 29 juni 2009) is volgens Kalbfleisch “omdat dit een zaak is van groot financieel en maatschappelijk belang”.
Omdat het op voorhand kansloos was, lijk het er meer op dat de sector binnenvaart aan het lijntje is gehouden door de NMa en er veel tijd en – op kosten van V&W – geld is gestoken in een hopeloze zaak. Zoals gezegd gaat het Crisisberaad niet bij de pakken neer zitten. Erik van Toor, vertegenwoordiger van Kantoor Binnenvaart in het beraad: “Maar als één ding duidelijk is, is het dat je het als schipper in je eentje niet kunt redden. Drieduizend onafhankelijke ondernemers, dat wordt het niet in deze tijd. Op het niveau van clusters en samenwerkingsverbanden tot een omvang van 500.000 ton laadvermogen is wel iets mogelijk. Dus willen we graag helpen bij het opzetten van samenwerkingsverbanden. We overleggen ook met bestaande en nieuwe verbanden. Er zijn veel schippers die zich aanmelden. Ze moeten wel beseffen dat een verplichting voor de langere termijn moet worden aangegaan.”
Bodemtarieven
Het overleg met overheid en banken is vooral gericht op het voorkomen van het opnieuw in de vaart brengen van faillerende binnenschepen. Dat is niet de aanpak waar SP-Kamerlid Emile Roemer voor zou kiezen. “Ik heb de afwijzing door de NMa met gemengde gevoelens ervaren”, vertelt hij. “Er zaten nogal wat haken en ogen aan of dit plan van het Crisisberaad nu wel de juiste opzet was. Maar de afwijzing door de NMa geeft aan dat de binnenvaart in de steek wordt gelaten. Het is zo negatief: de markt lost het wel op. Maar de markt lost niks op zonder onherstelbare schade aan te richten.”
“Iedereen leunt maar achterover. Er gaan straks gezinnen failliet en de overcapaciteit blijft in de binnenvaart. De NMa heeft dus een plank voor z’n kop. Wij hebben aan de Europese Commissie gevraagd of bodemtarieven in crisistijd mogelijk zijn en wachten nog op een antwoord. Daarvoor zouden we moeten gaan. Als we niet oppassen verdwijnen de kleinere ondernemers en schepen van de markt, en zijn er geen schepen meer voor de kleinere kanalen. In maart is er weer een debat over de binnenvaart.”
Cees van der Staaij van de SGP is verbaasd over de uitspraak van de NMa. “Ik kreeg de indruk dat het een reële kans had, als aan de juiste randvoorwaarden was voldaan. Dit is echt teleurstellend. Maar ik heb ook geen wondermiddel voor de redding van de binnenvaart in deze crisis.”
Dat heeft wel voorzitter Dick van den Broek Humphreij van verladersorganisatie EVO. “Men moet het voor verladers aantrekkelijker maken om voor de binnenvaart de kiezen”, vertelt hij op de website van Nieuwsblad Transport in een reactie op de afwijzing door de NMa van de plannen van het Crisisberaad. “Schitterend gedaan door de NMa”, zegt hij, en geeft vervolgens het wegvervoer een compliment omdat dat niet met ‘huilerige verhalen’ naar buiten komt.
Staatssecretaris Tineke Huizinga is teleurgesteld maar roept het Crisisberaad op niet op te geven en met nieuwe initiatieven te komen.
