Duitse binnenvaart hoopt op verstandig verkeersbeleid van nieuwe regering

In Duitsland vinden in februari vervroegde parlementsverkiezingen plaats. De hoop van de binnenvaartsector is gevestigd op een nieuwe regering met een verstandig en toekomstgericht milieu- en verkeersbeleid.

Terug in de tijd: in 2001 laat Jens Schwanen tijdens een debat op een binnenvaartbeurs in Duisburg van zich horen als nieuwe directeur van binnen­vaartorganisatie BDB. Hij vraagt de politiek meer aandacht te besteden aan vervoer over water als milieuvriendelijk vervoersalternatief. Het is een boodschap die Schwanen in de daaropvolgende 23 jaar regelmatig zal herhalen.

Anno 2024 werpt hij vanuit zijn kantoor een bezorgde blik op de Rijn. “Steeds minder jonge mensen willen particulier schipper worden. Je betaalt dan ook algauw 800.000 euro voor een scheepsmotor. En dan heb je alleen een motor, terwijl je eigenlijk een nieuw schip nodig hebt.”

Vlootvernieuwing

De Duitse vloot veroudert. Daarom vraagt de BDB de komende bonds­regering om naast het voortzetten van de subsidie voor vlootmodernisering en -verduurzaming ook nieuwbouw te ondersteunen. “Veel schepen zijn te klein of te oud, waardoor eigenaren niet meer willen investeren. Dit geldt vooral voor schippers die kort voor hun pensioen staan. We hebben grotere containerschepen nodig, schepen voor nieuwe ladingssoorten zoals waterstof en CO₂ en kanaalschepen.”

“Er zit een ontzettend tekort aan schepen onder de 100 meter aan te komen. Deze lading zal naar het wegvervoer verschuiven, want het spoor is verzadigd. En áls er nog een slot vrij is, dan zijn er geen wagons of machinisten meer.”

Personeelstekort

Waar we vroeger zeiden dat één binnenschip 152 vrachtwagens kan vervangen, zijn het tegenwoordig 152 vrachtwagenchauffeurs. De personeelskrapte waar spoor- en wegvervoer al langer mee te maken hebben, heeft nu ook in volle hevigheid de binnenvaartsector bereikt. Op initiatief van de BDB, met steun van het Duitse verkeersministerie en het bedrijfsleven, is een imago- en wervingscampagne ontwikkeld. Op www.pro-binnenschifffahrt.de wordt helder uitgelegd wat binnenvaart is en kunnen bedrijven zich als werkgever profileren.

De website is gekoppeld met social media om jonge mensen te bereiken. Regelmatig worden via TikTok en Instagram foto’s en filmpjes gedeeld. Maar toekomstige medewerkers bereiken is volgens Schwanen slechts een deel van de oplossing. “We moeten ook de bemanningsvoorschriften aanpassen, die zijn een anachronisme geworden.”

Wrang

Investeren in de vloot en personeelswering heeft natuurlijk alleen zin als er ook daadwerkelijk kan worden gevaren. Het thema vaarwegeninfrastructuur begint in Duitsland groteske vormen aan te nemen. Naast de vaarwegenbegroting lukt het maar niet de personele capaciteit van de vaarweg­beheerder WSV op te krikken.

Jarenlang hebben opeenvolgende kabi­netten infrastructurele risico’s voor zich uitgeschoven. Zo waarschuwde de Ingenieurkammer-Bau NRW vijftien jaar geleden al voor de dreigende overbelasting van verkeersbruggen. Tegenwoordig wordt de ene na de andere brug gestremd voor zwaar vrachtvervoer.

In 2016 kreeg de binnenvaart na lang aandringen en in navolging van het spoor- en het wegvervoer een Wet op de Uitbreiding van Vaarwegen. Daardoor hebben projecten uit het Bundesverkehrswegeplan een bindend karakter. Het is alleen wrang dat van de circa twintig nieuwbouwprojecten er nog niet één voltooid is. De helft zit volgens Schwanen niet eens in de planfase doordat er geen vergunning voor is.

Middenrijn

Geen geld, geen vergunningen, geen relevantie? De vraag dringt zich op of Duitsland überhaupt in vervoer over water wil investeren. In 2018 leidde langdurig laagwater tot enorme verliezen in de chemische industrie. Chemiebedrijven stapten met vereende krachten naar toenmalig verkeersminister Andreas Scheuer om voor verdieping van de Middenrijn te pleiten. Dit leidde tot een actieplan, adviesraden, een task force en zelfs het aanwijzen van personeel binnen de WSV dat zich uitsluitend met dit project gaat bezighouden.

“Kortom: het complete programma”, hoont Schwanen. “Zes jaar later hebben we alleen nog maar een simulatiemodel. Het gaat hier niet om de bouw van een nieuwe sluis, maar om zes ondiepe locaties waar wat rotsgrond moet worden afgegraven! Het is ontzettend belangrijk dat de Middenrijn-verdieping opnieuw geclassificeerd wordt als een project van uitzonderlijk publiek belang. Dat heeft namelijk een versnellingsfactor.”

Sciencefiction

Uit de onlangs gepresenteerde Verkehrs­prognose 2040 blijkt dat het spoorvervoer in Duitsland met 35 procent zal toenemen, terwijl de binnenvaart marktaandeel verliest. A selffulfilling prophecy?

Schwanen: “Het spoor is verdoemd tot succes. Men verwacht dat spoorvervoer de komende jaren veel efficiënter zal worden. Ervan uitgaande natuurlijk dat alle grote spoorwegprojecten in 2040 daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Dat is sciencefiction, maar je kunt natuurlijk moeilijk schrijven dat je slechts 10 procent van die werken gerealiseerd krijgt en dat alles zal stilstaan doordat er overal gewerkt wordt.”

Nu steeds meer grote bedrijven in zwaar weer terechtkomen, staat de komende Bondsregering voor een enorme uitdaging. De crisis in de staal- en automobielindustrie wordt ook in de binnenvaart gevoeld. In september bracht de BDB in een brief aan alle politieke partijen de behoeften van de sector onder de aandacht: meer WSV-personeel, meer investeringen in de vaarwegen en de mogelijkheid om niet opgesoupeerde middelen over te hevelen naar het volgende jaar.

Schwanen: “Een infrastructuurfonds zou een interessante oplossing zijn om niet meer via de jaarlijkse begroting, maar op de lange termijn financiële middelen ter beschikking te stellen. Dan weet ook de vaarwegbeheerder waar hij op kan rekenen.”

Het tij keren

Behalve naar Berlijn kijkt Schwanen ook naar Brussel, waar steeds meer regelgeving vandaan komt en die niet altijd in het voordeel van de sector is. “We hebben in Brussel een veel sterkere vertegenwoordiging nodig. Je zou er minimaal evenveel mensen moeten hebben als op het nationale niveau. Ten tijde van de NRMM-verordening (die Stage V voorschrijft voor motoren, red.) had daar een schare aan binnenvaartvertegenwoordigers moeten zitten.”

“Met de herziening van de Energie­belastingrichtlijn dreigen nieuwe problemen op ons af te komen. Als je voor binnenschepen aan de pijp zero emissie verwacht, kun je alleen nog elektrisch of op waterstof varen. De Europese Commissie heeft in al haar wijsheid besloten dat een schip dat olie of kolen vervoert niet milieuvriendelijk kan zijn. Dit is een totaal verkeerde, dogmatisch ingegeven ontwikkeling waar de sector zonder echte lobbyisten geen verweer tegen heeft.”

“In Duitsland zijn we dan ook nog eens geneigd de richtlijnen uit Brussel voor 110 procent te willen uitvoeren. Moeten we in 2050 klimaatneutraal zijn? Dan zij wij het al in 2045! Wie verzint dat? Verder stoort het me dat we in Brussel nog steeds met te veel monden spreken.”

Na de parlementsverkiezingen op 23 februari kan het nog maanden duren voor er een coalitie is gevormd. “Als binnenvaartsector hebben we behoefte aan een verstandig verkeers- en milieu­beleid met visie”, besluit Schwanen. “Aan een overheid die zich niet alleen afvraagt hoe ze nieuwbouw kan ondersteunen, maar ook hoe ze ervoor kan zorgen dat binnenschepen economisch interessant geëxploiteerd kunnen worden. We zijn een industrieland, het is tijd om vertrouwen terug te winnen en het tij te keren.”

Door Sarah De Preter