Veertig jaar geleden was Rijkswaterstaat de onaantastbare autoriteit waar het ging om infrastructuur en het beheer (en beheersen) van de waterhuishouding. In de 21e eeuw heeft RWS die status verloren.
De afgelopen week kwam ‘de staat’ herhaaldelijk negatief in het nieuws. In eerste instantie werkt het op je lachspieren als je hoort dat de Ketheltunnel (een tamelijk druk onderdeel van de A4) dicht moest omdat er twee mensen bij Rijkswaterstaat ziek waren, die verantwoordelijk zijn voor de bediening. Wat een amateurs, denk je dan.
Veel ingrijpender is dat RWS niet in staat bleek om de correcte cijfers te leveren voor de dijkverzwaring van de Afsluitdijk. De deze week 90 jaar oude dijk moest sowieso worden gerenoveerd maar dan moet je ook rekening houden met de zeespiegelstijging die onvermijdelijk is geworden. Je ziet twee ontwikkelingen hier elkaar ontmoeten, beide het gevolg van dezelfde oorzaak.
De stijging van de zeespiegel is zoals je weet veroorzaakt door de aardbol die opwarmt doordat we ongebreideld kooldioxide de lucht inslingeren want we laten ons in een vrije wereld niet de wet voorschrijven om te matigen. Nog steeds denkt het merendeel van de mensen dat het ‘vanzelf wel goed komt’, als we de markt z’n werk maar laten doen.
Kijk, daar heb je de vrije markt weer, het wondermiddel voor alle grote problemen. Die markt werd zodanig verheerlijkt door de overheid dat het de eigen machtige organisatie die Rijkswaterstaat was heeft uitgekleed. “Rijkswaterstaat is een manege met amper nog paarden”, aldus een hoogleraar constructieleer vorige week in de Volkskrant in een artikel over de problemen bij de Afsluitdijk.
Na de val van de Sovjetunie (oké, niet zo’n fijne vergelijking) wilden we hier in het Vrije Westen af van de uitgebreide, machtige overheidsinstanties zoals RWS. Het was immers veel efficiënter om het werk uit te besteden aan concurrerende partijen. Dan hoefden de ingenieurs van Rijkswaterstaat bij de uitvoering van projecten alleen nog maar toe te kijken of alles goed ging. Maar ja, als het geld voortaan naar de markt gaat, moet er wel op de organisatie worden bespaard en werken de echte professionals voortaan bij marktpartijen.
De binnenvaart (althans de professionele vertegenwoordiging ervan) klaagt al zeker twintig jaar dat er op het ministerie te weinig binnenvaartexpertise is overgebleven. Een gevolg van ‘het vrijemarktdenken’ van de overheid. Maar, klinkt het dan, voor die vrijheid hebben we tachtig jaar geleden gevochten! Dat is wel een mooie oprekking van het begrip ‘vrijheid’. Persoonlijk denk ik dat vrijheid niet inhoudt dat we alles maar aan de markt over moeten laten. Vrijheid betekent wel dat je daar anders over mag denken.
