“Waar is jullie stoomboot gebleven?” Die vraag krijgen Alexandra Smink en andere mensen van Stichting Stoomsleepboot Jan de Sterke de laatste tijd regelmatig. Het vaartuig lijkt namelijk verdwenen.
De markante Jan de Sterke – de kleinste van de Nederlandse stoomschepen die de tand des tijds hebben doorstaan – heeft Gorinchem als thuishaven en ligt in de wintermaanden altijd in de Lingehaven, naast de sluis. De rest van het jaar heeft de boot een vaste ligplaats op de Linge, onder de molen aan de Ondervloed.
Begin 2020 zag het jaar er nog rooskleurig uit voor de Jan de Sterke, vertelt Alexandra Smink. “We waren voor een flink aantal maritieme evenementen geboekt en dankzij een succesvolle crowdfundingsactie konden we weer kolen kopen om te varen. Totdat corona alles platlegde… Waaronder onze activiteiten.”
“Nu moesten er al een tijdje dringend restauratiewerkzaamheden worden uitgevoerd, want een boot die voor langere tijd stil komt te liggen, gaat hard achteruit”, gaat ze verder. “Wij konden dit als stichting niet zelf bekostigen en daarom hebben wij vorig jaar financiële ondersteuning gevraagd aan het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Mondriaanfonds. Na uitvoerig getoetst te zijn, hebben wij deze gelukkig ook gekregen en konden wij het negatieve corona jaar ombouwen tot iets positiefs.”
Op de werf
Zie daar het antwoord op de vraag waar de stoomboot is gebleven: Jan de Sterke wordt momenteel gerestaureerd bij Scheepswerf Damen in Hardinxveld-Giessendam. De stoomketel is al gereviseerd door Van der Mark Ketelonderhoud uit De Lier. Andere onderdelen volgen dit jaar.
“De verwachting is dat wij pas in 2022 weer kunnen varen en hopelijk kunnen we dan ook weer maritieme evenementen bezoeken. Het publiek is dan ook weer van harte welkom op de Jan de Sterke voor een rondvaart.”
“Tot die tijd zijn wij nog druk bezig met de restauratiewerkzaamheden op de werf. Veel werkzaamheden worden uitgevoerd door professionals, maar de vrijwilligers werken ook hard mee en houden toezicht.”
Klussers en schippers gezocht
Alexandra doet meteen een oproep: “Omdat ons vrijwilligersbestand te klein is, zijn wij dringend op zoek naar mensen die ons team willen komen versterken. Mensen met gevoel voor (oude) techniek zijn van harte uitgenodigd om contact met ons op te nemen. Dat kan door een mail te sturen naar [email protected].
De stichting zoekt mensen die het leuk vinden om met oude techniek bezig te zijn, goed in teamverband kunnen werken en het leuk vinden om te klussen. “Maar ook om bijvoorbeeld regelmatig de boot te soppen en onderhoud te verrichten, zoals schilderwerkzaamheden. En die, wanneer wij weer kunnen varen, mee willen helpen tijdens maritieme evenementen.”
Er is geen opleiding vereist, verzekert Alexandra. Kennis van oude techniek is geen must, maar een pré. “Bijna alles kan aan boord worden geleerd, bijvoorbeeld het specialistische werk in de machinekamer. Schippers zijn ook meer dan welkom! Voor hen geldt wel dat een groot vaarbewijs een vereiste is.”
Op kolen varen
Jan de Sterke is inmiddels 108 jaar. De boot wordt in de vaart gehouden door vrijwilligers, aangesloten bij de Stichting Jan de Sterke en is op evenementen in binnen- en buitenland een graag geziene gast.
“De vrijwilligers doen er alles aan om onze stoomsleepboot voor de toekomst te behouden. Eerder zijn er al prachtige stoomschepen in de problemen gekomen en gesloopt of ze zijn door verkoop naar het buitenland verdwenen. Wij willen onze historische boot Jan de Sterke hiervoor behoeden. Daarom zijn wij erg blij dat het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Mondriaanfonds ons steunen. Er zijn in Nederland nog maar een paar boten die op kolen varen en dit prachtige stukje oude techniek willen wij voor de huidige, maar zeker ook voor de toekomstige generaties veiligstellen.”
Stoomketel
De Jan de Sterke werd in 1913 in Den Haag gebouwd. De stoomsleepboot vaart nog met een originele, 2-cilinder stoommachine. De stoom die deze machine gebruikt, wordt geleverd door de stoomketel, een zogeheten schotse ketel. De originele ketel is wegens zijn slechte staat in 1973 vervangen door de huidige stoomketel. Deze wordt met kolen gestookt en verwarmt circa 2.500 liter water.
De stoomsleper heeft in het verleden andere namen gehad. In 1913 heette hij Snel. Vanaf 1949 ging de boot als Mariëtte door het leven en van 1977 tot 1996 heette het vaartuig Hendrina II.
In 1995 kwam de Hendrina II in eigendom bij de Gorcumse Stoomboot Stichting De Compound. Die gaf de boot in 1996 de naam Jan de Sterke. Onder die naam is hij sinds 2003 geregistreerd als varend monument. Sinds 2020 heeft de stoomsleepboot ook de status van nationaal monument.
