Dit jaar viert Lobith-Tolkamer 800 jaar tolheffing. Al is het alweer bijna 30 jaar geleden dat er moest worden in- en uitgeklaard voordat schepen bij de grens konden doorvaren. Het feest is er niet minder om. De hele zomer werd het jubileum gevierd. Komend weekend is het slotfeest.
Het waren economisch drukke jaren in het Duits-Nederlandse grensgebied. Het was een komen en gaan van schippers, douaniers en soms marechaussee. Scheepspapieren op orde maken en even ter controle het ruim in duiken is in die tijd aan de orde van de dag. Wie kent nog de blikken loodjes aan een stang en de belastingvrije waren? Taxfree koopwaren als sigaretten en sterke drank werden zo versloten. Die overigens ook belastingvrij gewoon in Rotterdam konden worden aangeschaft. Het kon zo maar zijn dat de boel in de Maasstad al verzegeld was. Als je maar beloofde daarna alles pas in Duitsland op te drinken en op te roken.
Verbonden met de rivier
Lobith-Tolkamer kende een levendige verbondenheid met de rivier. Voor de voor anker liggende scheepvaart was het allemaal goed geregeld. Bij gebrek aan drinkwater aan boord werd de witte vlag gehesen en de gemeentepils gewoon langsgebracht. Voor een kleine vergoeding werden schippers heen en weer gevaren naar de wal. Binnen een klein kwartier, voordat een pendelboot in Tolkamer aanlegde, ging daar in vele kroegen en winkels bij mensen een belletje rinkelen: daar kwam klandizie aan. Sommigen beweren nog altijd dat op dat moment ook de prijzen in het rivierdorp iets omhoog gingen.
Op 5 december wilde Sinterklaas nog wel eens een bezoekje afleggen aan de kindjes op een binnenvaartschip. Hij stapte van de pakketboot, of een ander taxiënd vaartuig, om het varend kroost te bezoeken. Een enkele keer kon een dronken Sinterklaas daarbij transformeren in een horror-sint. Als hij tijdens zijn vele bezoekjes op andere schepen al de nodige borreltje van pa en ma had gekregen.
Nering en cafés aan de wal draaiden op het bezoek van de schippers en hun families. Ook in Emmerich. Veel winkels kenden onderling verbindingsdeuren. Zodat je met je volle boodschappentas makkelijk inhuizig van pand naar pand door kon lopen. Waarvan in Tolkamer tegenwoordig nog steeds sporen zijn te zien. De schippersvrouw of matroos kon zo in één gang inkopen doen bij slager, bakker en groenteboer. Als in een winkelarcade. Zo comfortabel is het pas decennia later in de Rotterdamse Koopgoot. Om speelgoed te vinden moest je verder Tolkamer in lopen. Veel winkels en kroegen kenden ook een postbezorging voor het varend volk.
Passé
Maar die tijden zijn voorbij. Het scheepvaartgewemel van jewelste is al bijna dertig jaar passé. Maar een schipper kun je hier nog altijd wel vinden. Zittend met zijn vrouw op een terras. En ja: hij vaart nog steeds en ze wonen zelfs in Lobith. Nee, hij maakt zich niet druk om het lage water. Daar heb je toch niks aan. Een beetje varen kunnen we nog steeds en daarna zien we wel weer. Maar nu hebben zijn vrouw en hij vakantie. En waar ga je dan anders naartoe dan naar de Europakade, als je in Lobith woont?! Kun je de vaart in de gaten houden.
Onder zijn cowboyhoed maakt zijn pratende mond kalm kauwende bewegingen. De uitsmijter smaakt hem uitstekend en hij is een en al rust en relaxed. Zijn naam hoeft niet zo nodig in de krant. Zo wil je een schipper hebben in deze tijden. Niet druk maken om de hitte, niet om de waterstand. Je kunt maar beter van de zomer genieten. Zelfs al staat het rivierpeil laag. Zolang het stof maar niet uit de bedding opdwarrelt, grinnikt hij smakkend.
Schipperspoortje
Dat water doet toch wat het zelf wil. Het is van alle tijden dat een rivier zich grillig gedraagt. Zo werd het begin 13e eeuw voor de Graaf van Gelre wenselijk, zo niet een noodzaak, elders tol te heffen. Vanwege de veranderende loop van de Rijn. De graaf vroeg Frederik II, keizer van het Roomse Rijk, om toestemming. Niet langer wilde hij in Arnhem aan de geldbuidel der schippers schudden, maar dichter bij Duitsland. Zo is Lobith-Tolkamer ontstaan.
Kasteel Tolhuys werd gebouwd. In de schaduw van de Eltenberg. Op 12 juni 1672 vond bij Lobith de Slag bij Tolhuys plaats. Het Hollandse leger vocht tegen een grote overmacht en verloor de veldslag. Want het Franse leger van Lodewijk de Zonnekoning was vastbesloten Nederland te veroveren. Van het Tolhuys bleef weinig over. Het verdedigingswerk met de dikke toren brandde af. Alleen het Schipperspoortje bleef staan.
Herdenkingsjaar
Voor het feest van 800 jaar tolheffing is in Tolkamer het poortje op ware grootte nagebouwd. Waar de Graaf van Gelre tijdens het openingsfeest in vol ornaat onderdoor rijdt. Althans zijn verre verwant, een figurant. Om dit herdenkingsjaar te openen.
In 1972 werd ook feestelijk en groot uitgepakt om de tolheffing aan de Rijn te herdenken. Op internet is van die festiviteit nog een stemmig, kort filmpje van nauwelijks een minuut te vinden. Maar na al het gedruis is het nu stil in het eens rumoerige rivierdorp. Op wat toeristen en de nodige dagjesmensen na. Die in de schaduwen van parasols een biertje drinken. Of in het verderop gelegen rivierpark rustig een broodje eten op de Europakade.
Aan de waterrand doet de presentator van een landelijk bekend tv-programma verslag van de waterstand. Je zou je bijna afvragen of het nog lang zal duren voordat de schippers rails onder het vlak moeten zetten. Ach, je moet maar denken: zolang stof nog niet van de bodem opdwarrelt, blijft de Rijn stromen. Maar het stof van een bijzondere dorpshistorie is wel voor altijd in Lobith-Tolkamer neergedaald.
tekst: Frank Antonie van Alphen
