De Vlaamse Waterweg nv en het Havenbedrijf Antwerpen starten op 14 oktober met de sanering en herinrichting van het terrein rond Fort Sint-Filips. De zwaar vervuilde ruïne zelf wordt ingekapseld met een ondoorlatende wand en afdeklaag. Een verhoogde waterkering moet de omgeving beter beschermen tegen overstromingen. Stroomafwaarts van het fort komt een korte kribin de Schelde om de ontwikkeling van getijdennatuur te stimuleren.
De plannen voor Fort Sint-Filips maken deel uit van het Sigmaplan, dat Vlaanderen moet beschermen tegen overstromingen uit de Schelde en daarbij ruimte creëert voor nieuwe riviernatuur. Op deze locatie moet daarvoor eerst de vervuiling – die ontstond door het jarenlang dumpen van olieafval – veilig ingepakt worden. Het havengebied rond het fort wordt beschermd tegen overstromingen vanuit de Schelde door de aanleg van een dijk en een waterkeringsmuur, die geschikt zijn om de toekomstige gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden.
In de Schelde wordt een krib aangelegd. Daaromheen krijgt getijdennatuur de ruimte om zich te ontwikkelen.
20 miljoen euro
De werkzaamheden worden gezamenlijk uitgevoerd door De Vlaamse Waterweg en het Havenbedrijf Antwerpen. Het werk duurt ongeveer twee jaar en gaat meer dan 20 miljoen euro kosten. Dat maakt dit één van de duurste saneringen ooit in Vlaanderen.
Van de jaren 50 tot 70 is op het terrein van Fort Sint-Filips meer dan 50 miljoen liter olie geloosd en verbrand. Die verontreiniging weggraven of ter plaatse behandelen is technisch niet haalbaar.
Inkapselen
Daarom zal het Havenbedrijf Antwerpen de vervuilde grond en de ruïne van het oude fort volledig inkapselen in een ondergrondse muur van bentoniet-cement. Bentoniet is een soort klei die bestaat uit zeer kleine deeltjes en daardoor gebruikt kan worden om een volledig waterdichte wand te maken. Die wand zal hier aansluiten op de Boomse kleilaag, ongeveer 30 meter diep, zodat de verontreiniging volledig geïsoleerd wordt van de omgeving. Bovenop de vervuilde grond komt ook een ondoorlatende deklaag, afgewerkt met zuivere aarde.
Dijkjes
De 16e- en 19e-eeuwse bouwwerken zullen straks niet meer toegankelijk zijn, maar de contouren van de forten worden bovengronds gereconstrueerd. Dat gebeurt door middel van met gras beklede dijkjes.
Ook de plaats waar de drie koepels van het 19e-eeuwse fort zich bevonden, worden gereconstrueerd met grond. Die zullen 3 meter boven het jaagpad uitsteken. Zo kunnen bezoekers toch een beeld krijgen van de vroegere omvang van de forten.
Waterkering
Rond het terrrein legt De Vlaamse Waterweg een nieuwe waterkering aan die voldoet aan de meest recente richtlijnen van het Sigmaplan. Volgens berekeningen van experts moeten de nieuwe dijken in dit deel van de Schelde 3 meter hoger zijn dan voorheen om ook in de toekomst voldoende bescherming te bieden. De nieuwe dijk komt zo 4 meter boven het maaiveld te liggen.
Ter hoogte van Fort Sint-Filips zal de waterkering voor een deel de vorm aannemen van een klassieke dijk, maar waar de locatie aansluit op de Scheldelaan is daar niet voldoende ruimte voor. Daar zal over een lengte van 400 meter een waterkeringsmuur komen, waardoor er extra ruimte vrij blijft voor de leidingenstrook van de naburige bedrijven.
Krib
In de Schelde, net voorbij het fort, legt De Vlaamse Waterweg nv een lage stenen dam aan. Die krib komt loodrecht op de stroomrichting te staan en remt plaatselijk de stroming van het water af. Daardoor kan er waardevolle getijdennatuur ontstaan: slikken en schorren, die door de krib minder kans lopen om weggespoeld te worden.
Voor de aanleg van de dam wordt baggerspecie hergebruikt die eerder op de locatiegestort werd. Er hoeft dus geen nieuwe grond aangevoerd te worden. Het project ontvangt Europese steun via het Smartsediment-initiatief. Dat ondersteunt de estuaria aan de Noordzee bij grootschalige onderhoudswerken om een duurzaam estuarium te creëren.
