Als je de zuurstof uit de lucht haalt, stik je. Vandaar dat Duitsers de damp die dan overblijft Stickstoff noemden, in het Nederlands een beetje fantasieloos overgenomen als ‘stikstof’. Behalve dat je dus stikt bij gebrek aan zuurstof, is het een volkomen onschuldig stofje dat bestaat uit twee identieke atomen. Pas als een los stikstofatoom (reactief stikstof) zich verbindt met waterstof of zuurstof, wordt het menens. Dan heten de stoffen respectievelijk ammoniak en stikstofoxiden.
Beide zijn ook niet per se schadelijk. Fritz Haber en Carl Bosch hebben in 1909 zelfs een methode ontwikkeld om ammoniak uit lucht te maken waarmee kunstmest kon worden gemaakt. Het is verreweg de belangrijkste reden dat de aarde momenteel in staat is om 8 miljard zielen (min of meer) te voeden. Dat zou nog niet de helft zijn geweest zonder deze uitvinding.
De natuur (wat je daar ook onder verstaat) is afhankelijk van stikstofoxiden in de bodem. Er zijn zelfs plantensoorten die zeggen: hoe meer hoe liever. Braamstruiken bijvoorbeeld, en brandnetels. Daar gaat het echter fout, want de plantjes die gedijen bij minder stikstof worden overwoekerd door die veelvraten als er te veel stikstof beschikbaar is.
Als er te veel ammoniak of stikstof-oxiden in de bodem zit, gebeurt er nog veel meer. Zo wordt de bodem arm aan calcium, wat onder andere gevolgen heeft voor de eieren van broedende vogels, waardoor kuikentjes niet op hun poten kunnen staan door gebrek aan kalk in hun botten. Ik vind dat een aangrijpend beeld.
Die enorme hoeveelheden ammoniak en stikstofoxiden komen van de industrie, het verkeer en de landbouw (de scheepvaart komt er relatief goed mee weg, zoals meestal als het om het milieu gaat). Er wordt al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw geroepen dat er grenzen aan de groei zijn. Bij velen valt nog steeds het kwartje niet. We zijn nu die grenzen aan het passeren. Je kan niet eindeloos doorgaan met groeien, of het nou om het verbruik van fossiele brandstoffen gaat of om de productie van stikstofverbindingen, er is een kritische grens.
Er wordt nu wel erg de nadruk gelegd op de boeren als de kwade pieren, maar die produceren ook alleen maar omdat de consument graag een (zo goedkoop mogelijk) karbonaadje op z’n bord wil.
Zoals zo vaak doen we het dus met z’n allen. En dat los je niet op met het motto: “Als hij het niet doet, hoef ik het ook niet te doen.” Zonder dwang – zoals meestal in een vrije markt – komt het aan op solidariteit, of er moet doodordinair flink geld mee te verdienen zijn. Waar hebben we dat vaker gehoord?
