De opvolger van het Europese binnenvaartprogramma NAIADES gaat zich toespitsen op een beperkt aantal kerndoelen. Er liggen kansen voor Europese co-financiering van vaarwegenprojecten, maar de sector zal zich terdege moeten voorbereiden. Brussel gaat voor kwaliteit en wil de relevantie van projecten glashelder aangetoond zien. Ook voor de binnenvaart wordt dat een uitdaging.
♦ Lees ook: TEN-T: “Alle hens aan dek”
Doordat nationale overheden niet geneigd zijn te investeren in infrastructuur buiten hun landsgrenzen zitten er nog steeds behoorlijke (grensoverschrijdende) gaten in het trans-Europese vervoersnetwerk. De Europese Commissie wil die samen met de lidstaten dichten. In de ‘Connecting Europe Facility’, het Europese infrastructuurfonds voor de periode 2014-2020, stelt de Commissie voor om 31,7 miljard euro te reserveren voor het wegwerken van missing links.
Volgens Jean-Eric Paquet, werkzaam bij het directoraat-generaal Mobiliteit en Vervoer (MOVE) van de Europese Commissie, is dat geen cent te veel. “Investeren in transportinfrastructuur is investeren in groei. Efficiënte transportsystemen ondersteunen onze economie, export en interne handel. Europa is wereldleider op transportgebied. Die rol moeten we behouden en verder uitbouwen.”
Europese Commissie heeft werkdocument NAIADES II klaar
De Commissie wil een kern-infrastructuurnetwerk tot stand brengen door nationale transportsystemen beter met elkaar te verknopen. Paquet: “Daardoor maak je transport efficiënter en verbreed je de markt waarop vervoerders actief zijn. We co-financieren alleen projecten die vanuit Europees oogpunt toegevoegde waarde hebben en trachten Europese subsidie zo goed mogelijk te koppelen met nationale en regionale budgetten. Verder zijn we van mening dat een significant deel van de infrastructuurfinanciering van banken en private investeerders moet komen.”
Jean-Eric Paquet: “Ik denk dat we een groot deel van de 31,7 miljard euro overeind kunnen houden.” (foto Sarah De Preter)
Een aantal lidstaten vindt 31,7 miljard euro voor vervoersinfrastructuur te veel en wil dat bedrag fors verminderen. Paquet waarschuwt dat snijden in het budget tot vertraging zal leiden bij de uitvoering van projecten. “Toch denk ik dat we een groot deel van de 31,7 miljard euro overeind zullen kunnen houden”, zegt hij optimistisch. “Transport is zeer belangrijk voor onze economie; dat is een ijzersterk argument.”
Hogere versnelling
Ook de klasse IV-vaarwegen vallen binnen het Europese kernnetwerk; een bewijs voor de groeiende aandacht van de Europese Commissie voor binnenvaart. “NAIADES I was een sterk signaal dat de binnenlandse vaarwegen in het centrum van de (Europese) transportpolitiek thuishoren. Het programma heeft veel impact gehad op het bij elkaar brengen van de sector en beleidsmakers. Nu schakelen we naar een hogere versnelling. Het Witboek Transport is het vertrekpunt van waaruit we een duidelijke modal shift naar spoor en binnenwateren willen realiseren.”
Maar zijn ook de lidstaten zo ambitieus als het om binnenvaart gaat? In Duitsland dreigt een groot deel van het vaarwegennetwerk te verloederen, doordat de overheid er niet meer (substantieel) in wil investeren. Paquet wijst erop dat die aanpak nog wel aansluit bij het Europese kernnetwerk. “De segmenten die we in Duitsland als kernnet hebben aangewezen, hebben voor het Duitse verkeersministerie nog steeds prioriteit. Een grensgeval is de Elbe. Die rivier zal gezien haar enorme betekenis als toegang voor Tsjechië tot de Noordzee vanuit TEN-T de komende jaren de nodige aandacht krijgen. Duitsland heeft zich ertoe verbonden de Elbe in het kernnet op te nemen en uit te bouwen tot een volwaardige klasse IV-rivier.”
Missing links
Een ambitieus, veelzijdig binnenvaartbeleid – dat heeft de Commissie voor ogen. “Op infrastructureel vlak moet er veel meer coördinatie tussen vaarwegbeheerders komen, zodat het netwerk degelijk onderhouden en uitgebaat wordt. Dat kan volgens ons met beperkte Europese ondersteuning. Verder moeten we investeren in de bouw van nieuwe sluizen en in baggerwerken. De Seine-Schelde-verbinding moet worden voltooid.”
Het wegwerken van missing links, bijvoorbeeld tussen Rijn en Rhône en op de Donau, is volgens Paquet ook een organisatorische uitdaging. De Commissie wil de komende jaren streng zijn bij het co-financieren van infrastructuurprojecten. Als die onvoldoende worden voorbereid of te laat klaar zijn, zal geen steun toegekend worden of zullen lidstaten een deel van de steun moeten terugbetalen.
“Het infrastructuurfonds legt de lat hoog. Het gaat ons om kwaliteit. De relevantie van projecten moet glashelder aangetoond worden. Een stevige opdracht, ook voor de binnenvaart.”
Om de sector te helpen, gaat de Commissie binnen NAIADES II een kader creëren om de belanghebbenden te ondersteunen bij de voorbereiding van infrastructuurprojecten. Daarbij zullen – voortbordurend op het werk van Karla Peijs – in tien corridors coördinatoren worden ingezet die alle corridorspelers (overheden, infrastructuurbeheerders, transportgebruikers, havens) met elkaar rond de tafel brengen.
Paquet: “Over binnenvaartlanden als Nederland, België, Frankrijk en Duitsland maken we ons minder zorgen. De problemen zijn meer acuut voor de Donau, waar de afgelopen jaren hevige discussies tussen industrie en milieuverenigingen hebben gewoed. Ook voor de Donau kunnen vervoers- en milieubelangen met elkaar in evenwicht worden gebracht, maar het heeft wat extra begeleiding nodig.”
NAIADES II
Inmiddels hebben de Europese ambtenaren een werkdocument klaar op basis waarvan ze samen met de sector de inhoud van NAIADES II verder gaan uitstippelen. Het aantal terreinen waarop Brussel actief wil zijn is minder groot dan bij NAIADES I. Paquet: “NAIADES I was te breed, we hebben onvoldoende gekeken waar Europa toegevoegde waarde kan bieden. Alles wat in NAIADES I staat is voor de sector belangrijk, maar moet Europa dat allemaal doen? Het is een beetje de trend om zo veel mogelijk door te schuiven naar Brussel, omdat de steun op nationaal en regionaal vlak beperkt is. Toch hoort een deel van de verantwoordelijkheden uit NAIADES I wel degelijk thuis op het nationale en regionale vlak.”
Belangrijk en zorgwekkend vindt de Europese Commissie de milieuprestatie van de binnenvaart. De voorsprong op het wegvervoer slinkt zienderogen. “Daar moeten we wat aan doen. Verder hebben we een sociale agenda nodig om te zorgen dat goed opgeleide mensen naar de sector stromen en er ook blijven.”
De sector zelf, zo vindt Paquet, moet meer werken aan zijn zichtbaarheid en het logistieke aanbod. “Verladers denken nog te weinig aan binnenvaart om hun goederen te vervoeren. Ook hebben ze behoefte aan door-to-door-oplossingen. Je moet dus verder kijken dan de oevers van de rivier en samenwerken met andere vervoersmodi. Belangrijk is ook dat verladers goed begrijpen welke diensten de binnenvaart aanbiedt. Dat vereist transparantie. Op al deze vlakken zien we positieve veranderingen in de binnenvaart. De sector moet verder gaan op de ingeslagen weg. Met NAIADES II willen we de sector ook op Europees vlak blijven begeleiden. De binnenvaart mag gerust zijn: als NAIADES I in 2013 afloopt, zal er een waardige opvolger zijn.”
(Sarah De Preter)
