Er is verzet tegen de plannen van Litouwen om de Neris bevaarbaar te maken voor binnenvaart. Een team wetenschappers van de Faculteit Scheikunde en Geowetenschappen van de Universiteit van Vilnius (VU) wil dat de regering de rivier schrapt van de Litouwse lijst van binnenwateren van nationaal belang. Het Directoraat Binnenwateren heeft plannen om de scheepvaart op de Neris nieuw leven in te blazen tussen Vilnius en Kaunas. Dat initiatief veroorzaakt volgens de blijvende schade aan het milieu.
Uitdiepen
De voorgestelde aanpassing van de vaarweg is bedoeld om de hoofdstad Vilnius en Kaunas, de tweede stad van Litouwen, met elkaar te verbinden via de rivier. Het gaat om een traject van circa 100 kilometer. Bij Kaunas mondt de Neris uit in de Memel, die naar de Oostzee stroomt.
Het uitdiepen van de rivier maakt (meer) vervoer van passagiers en goederen mogelijk. Er is ook voorzien in en verbetering van de infrastructuur, zoals de bouw van steigers in Vilnius en Kaunas en een haven in Jonava.
Natuurlijke rivier
Volgens de VU-wetenschappers kunnen veranderingen aan de rivierbedding de natuurlijke stroming en het ecologisch evenwicht van de Neris aantasten. De Neris is een van de weinige overgebleven grote natuurlijke rivieren in Europa waarvan het waterpeil en de stroomsnelheid het hele jaar door variëren. Elke ingreep kan het sedimenttransport, de waterstroming en de biodiversiteit veranderen.
“Wijzigingen aan een natuurlijke rivierbedding, zoals bagger- of verdiepingswerken of het verwijderen van keien uit ondiepe delen, leiden onvermijdelijk tot hydromorfologische veranderingen”, zegt hydroloog Gintaras Valiuškevičius. “Dergelijke werkzaamheden hebben gevolgen voor de aard van de rivieroevers, de dynamiek van het sedimenttransport, de stroomsnelheid van het water en de verdwijnende uiterwaarden. Ook de dwars- en lengteprofielen van de rivier veranderen en, uiteindelijk, wordt de vorming van meanders verhinderd.”
Alleen kleinschalige recreatievaart
De Neris is grotendeels ongestoord gebleven sinds het midden van de 19e eeuw, toen alleen kleine platbodems op de rivier actief waren. De Neris stroomt door een karakteristieke vallei die gevormd is tijdens de laatste ijstijd en maakt volgens de protesterende wetenschappers deel uit van het natuurlijke erfgoed van Litouwen. Bovendien maakt de Neris deel uit van het beschermde Natura 2000-netwerk en is de rivier “van kritiek belang voor soorten als de Baltische zalm, meerval en otters.
De wetenschappers uit Vilnius stellen voor om de Neris open te houden voor kleinschalige recreatievaart in stedelijke gebieden zoals Vilnius en Kaunas en de rest van de rivier in zijn natuurlijke staat te behouden.
