In de binnenvaart duiken altijd weer doortastende ondernemers op die met hun innovaties de sector nieuwe impulsen geven. Denk aan het varen met LNG als brandstof, de groei van het aantal hybride schepen met een slimme combinatie van elektromotoren en dieselgeneratoren of aan de succesvolle inzet van de binnenvaart in de containerlogistiek.
Niet zelden komt de nodige inspiratie van de ‘buitenwereld’. Sectoren als de zeescheepvaart, wegtransport, defensie, lucht- en ruimtevaart zijn in menig opzicht veel groter dan de binnenvaart en dus valt er met innovatieve technieken in die sectoren veel meer te verdienen. De Europese binnenvaart is in dat licht een kleine speler. De radar is bijvoorbeeld al rond 1930 ontwikkeld om vijandelijke vliegtuigen op te sporen. Kort na de Tweede Wereldoorlog sprongen burgerluchtvaart en zeevaart er bovenop, maar pas in 1969 werd de eerste binnenvaart-radar geïnstalleerd de Nederlandse MS Taimyr. De radar werd in 1995 verplicht op de Rijnvaart. AIS zag zijn eerste groeispurten eind jaren ’80 vooral met gangmakers uit de militaire wereld en de ruimtevaart. De zeescheepvaart pakte AIS vlot op en in 2002 kwam de IMO-AIS-plicht voor schepen groter dan 300 DWT. De binnenvaart had – mede door de zorg over privacy – wat meer tijd nodig. Zo stelde de CCR eerst in 2014 AIS verplicht op de Rijnvaart.
Een kijkje bij de buren zegt iets over mogelijke toekomstige binnenvaartinnovaties. De commerciële inzet van hybride zeeschepen zet door. De veerbootvloot tussen Scandinavië en Duitsland schakelt met Siemens-technologie in rap tempo over naar hybride. In Zuid-Korea vaart sinds kort de hybride ijsbreker Shirase. Deze zomer heeft de TESO de Texelstroom in de vaart genomen tussen Den Helder en Texel met dieselhybride voortstuwing. Zeer recent nam Watertaxi Rotterdam zijn eerste plug-in hybride waterbootje in gebruik. De ambitie is om er in 2017 vijf in de vaart te hebben wanneer de Maastunnel gerenoveerd wordt en vele automobilisten een alternatief moeten vinden.
Ook in de binnenvaart zien we steeds meer schepen in de vaart komen met dieselelektrische aandrijving. In de meeste gevallen zijn deze schepen uitgerust met meer dan één elektromotor. Wanneer het echt nodig is kunnen alle motoren tegelijk draaien, maar in rustige omstandigheden (bijvoorbeeld stroomafwaarts varend) volstaat de inzet van slechts één motor.
In Noorwegen vaart tussen Lavik en Oppedal de Ampère, een veerboot van 80 bij 20 meter die volledig op batterijen koerst met 2 x 450 KW motoren en oplaadt bij elke stop. In Nederlandse steden zien we steeds meer fluisterrondvaartboten met 100% batterij-power. De gemeente Amsterdam wil in 2025 alle rondvaartboten in haar grachten elektrisch hebben.
Autonoom varen
In de zeevaart heeft Rolls Royce praktijkproeven gedaan met autonome zeeschepen. Rolls-Royce-directeur Oskar Levander: “We will see a remote-controlled ship in commercial use by the end of this decade. This is happening. It’s not if, it’s when.”
In de Verenigde Staten doopte de marine in april 2016 de 45m onbemande onderzeebootjager Sea Hunter die ultra-stille onderzeeërs kan opsporen en test een 1 meter lange onbemande mijnenveger voor ondiepe wateren en minibootjes die vijandelijke schepen tijdig opsporen met aan boord stereocamera’s waarmee NASA naar Mars vloog.
De Europese Commissie stimuleert de ontwikkeling van autonoom varen via haar MUNIN-programma (Maritime Unmanned Navigation Through Intelligence Networks). Onder meer via bijdragen aan de jaarlijkse conferentie “Autonomous Ship Technology”. In 2017 is deze internationale conferentie in Amsterdam met als thema “The path to unmanned shipping”.
Noorwegen, Australië en de VS hebben al onbemande onderzeeërs die een gigantische waterdruk kunnen weerstaan. Offshore-ondernemingen lassen leidingen aan elkaar vast op een kilometer diepte. Op die diepte is de waterdruk zo heftig dat een duiker het daar niet overleeft. Kongsberg verkoopt op de maritieme markt al verschillende soorten onderwater-vaartuigen (met lithium-batterijen) waarmee tot 6 kilometer dieptekaarten gemaakt kunnen worden die tot de centimeter nauwkeurig zijn. Dit biedt ook aanknopingspunten voor zeer betrouwbare dieptemetingen van rivierbodems. In Nederland werken de stichting Nederland Maritiem Land en het Ministerie van Economische Zaken nauw samen via het MIIP-programma (Maritieme Innovatie Impuls Projecten), waarbij TNO, IHC-Merwede en NIOZ met robots diepzee corrosie-onderzoek uitvoeren wordt met het oog op de winning van grondstoffen op de zeebodem.
Succes van innovaties hangt – zeker in de binnenvaart – samen met bedrijfseconomische mogelijkheden, zoals lager brandstofgebruik, kortere wachttijden bij kades, bruggen en sluizen, hogere beladingsgraad en minder personele inzet. Meer indirect maar ook belangrijk zijn veiligheid en milieu (emissies, geluid) waarvoor vaak de overheid een duit in het zakje wil doen.
