25 procent zuiniger dan een regulier nieuwbouwschip moest de Ecoliner worden. Dat moet de komende tijd blijken. De door Damen Shipyards gebouwde binnenvaarttanker is vorige maand in de vaart gekomen. Het schip telt drie in het oog springende innovaties: gas-elektrische voortstuwing met schroefas, ACES-luchtsmering en een Flextunnel. Daarmee is de Ecoliner een varende showcase voor verduurzaming in de binnenvaart – en een leerzame testcase voor Damen zelf.
Zo’n acht jaar na het eerste idee is de Ecoliner daadwerkelijk aan het varen. Maar het project is nog niet klaar, maakt Simon Provoost duidelijk. Hij is productdirecteur Binnenvaart bij Damen Shipyards en werkzaam op het hoofdkantoor in Gorinchem. “We hebben gedurende het project allerlei onderzoeken gedaan en tests laten uitvoeren – onder andere door het MARIN – maar nu willen we natuurlijk weten of alles in de praktijk ook werkt zoals we het hebben uitgedacht. We gaan het eerste jaar volop testen en meten. Op verschillende diepgangen en bij verschillende snelheden.”
“Neem bijvoorbeeld de luchtsmering: die zit onder water. Je kunt wel meten aan het schip, maar je wilt ook graag zien wat er gebeurt. Daarom gaan we camera’s installeren.”
Het schip vaart de komende tijd vooral binnenlands. “Dan hoeven de mensen van onze R&D-afdeling niet ver te reizen. Die gaan nogal eens naar boord voor de metingen en tests. De interessantste fase, voor mij, is eigenlijk nu pas aangebroken. Halen we de brandstofbesparing die we ons ten doel hadden gesteld? Alles wijst erop, maar we willen dat met harde feiten aantonen.”
Deen Shipping
De proefvaart was 30 mei. De tanker vaart nu voor Deen Shipping. “We hebben samen een managementovereenkomst. Wij zijn eigenaar, maar zij zetten de Ecoliner in. Ik ben blij met die samenwerking. Gerard Deen en zijn zoon Glenn hebben veel ervaring; ze waren met de Argonon immers de eersten die een schip op LNG lieten bouwen. Ze zijn erg innovatief; dus dat past bij dit project.”
Wat niet vernieuwend is aan de Ecoliner, zijn de afmetingen: de type C-tanker is 110 meter lang en 11,45 meter breed. De acht tanks (inhoud: 373 m3 per stuk) hebben een laadvermogen van 2.635 ton (bij 3,29 meter diepgang).
Het casco is gebouwd op de Roemeense werf van Damen. De afbouw vond in Nederland plaats onder verantwoordelijkheid van Damen Shipyards Hardinxveld, maar werd grotendeels uitgevoerd bij Asto in Raamsdonksveer. “We hadden zelf geen ruimte en capaciteit”, legt Provoost uit. “Asto is een prima werf, niet ver van Gorinchem en Hardinxveld en we konden goede afspraken maken.”
De coördinatie was in handen van Rob Schuurmans. De projectmanager was destijds ook zelf de initiatiefnemer van het innovatieve concept.
LNG
Voor de vergroening in de binnenvaart zijn de afgelopen jaren al heel wat stappen gezet. Met de Ecoliner wordt weer een sprong voorwaarts gemaakt. Het is vrijwel zeker het meest duurzame binnenvaartschip van Europa (en dus ook van de wereld). Binnen de Damen Group zullen andere bedrijven en afdelingen de komende jaren profiteren van de kennis en ervaring die met dit schip en de toegepaste technieken zijn opgedaan. “We hebben enorm veel geleerd van dit project.”
Er is gekozen voor gas-elektrische voortstuwing in combinatie met vertrouwde schroefasvoortstuwing. Daarvoor zijn er vier LNG-generatorsets van Scania aan boord. Die hebben een vermogen van 285 kW per stuk en drijven, via een power management systeem met vier permanentmagneten, twee schroeven aan.
Het power management systeem zorgt voor optimale motorbelasting en daarmee ook voor brandstofbesparing. Er worden net zo veel generatorsets ingeschakeld als er vermogen nodig is: stroomopwaarts meer dan stroomafwaarts.
Dat is niet alleen energie-efficiënt, door het gebruik van LNG wordt ook de uitstoot van CO2, NOX en fijnstof aanzienlijk verminderd. Damen ontvangt subsidie uit het Europese TEN-T-programma via het LNG Masterplan Rijn-Main-Donau.
ACES
ACES is een techniek die binnen Damen zelf is bedacht en ontwikkeld. De afkorting staat voor ‘Air Chamber Energy Saving’. Het systeem zorgt voor luchtsmering van de romp, waardoor het schip minder weerstand heeft. Dat zorgt voor een besparing van zo’n 15 procent op de brandstof.
De EcoLiner is het eerste schip met ACES. Het werd ontwikkeld op de voormalige Damen-scheepswerf Bodewes, waar Schuurmans destijds directeur was. De lucht wordt vastgehouden in kamers onder de romp en er wordt continu een kleine hoeveelheid lucht in de kamers geperst als compensatie voor eventuele lucht die onderweg ontsnapt. Dit geeft minder natoppervlak, minder weerstand en per saldo brandstofbesparing.
Flextunnel
Toen met de bouw gestart werd, was de Ecoliner het eerste schip dat met een Flextunnel van Damen-dochter Van der Velden Marine Systems. Maar de Rhenus Duisburg kwam eerder in de vaart; vorig jaar al. De resultaten op dat schip bevestigen dat de Flextunnel een aanwinst is. 27 procent blijkt de daadwerkelijke brandstofbesparing.
Met de inklapbare tunnel is het mogelijk om zonder tunnel te varen indien de diepgang en waterdiepte dat toestaan. Binnenvaartschepen kunnen gemiddeld 80 procent van de tijd zonder tunnel(s) varen. Alleen bij een leeg varend schip of wanneer het schip op zeer ondiep water vaart, wordt de Flextunnel gebruikt om er voor te zorgen dat de schroeven voldoende water hebben.
Deze situatie is niet anders dan dat er wordt gevaren met een vaste tunnel – echter met dit verschil dat de Flextunnel luchtdicht afsluit op de straalbuizen waardoor grotere schroefdiameters kunnen worden toegepast. Door de luchtdichte afsluiting ontstaat er onderdruk in de Flextunnel waardoor het waterniveau in de tunnel stijgt. Zo krijgt ook een relatief ver boven de waterlijn uitstekende schroef ook nog voldoende water.
Later
Damen had gedacht dat de Ecoliner vorig jaar al klaar zou zijn. Het zat echter tegen en werd later. Als je zo veel nieuwe technologieën op één schip toepast, kun je lastig inschatten wat je allemaal tegenkomt. Doordat het project ambitieus is en volop in de aandacht staat, was er Damen alles aan gelegen om de Ecoliner tiptop op te leveren.
“Zo’n project is ook gewoon complex. Er komt van alles bij elkaar. Lastig was bijvoorbeeld dat we precies aan het afbouwen waren toen de CCR de regelgeving voor LNG invoerde. We zaten in de overgangsfase: vroeger werkte je met een individuele aanbeveling, die was afgestemd op het schip. Nu moesten we rekening houden met nieuwe wetgeving, die voorschrijft hoe het moet worden.”
Meerdere uitvoeringen
Ecoliner is de naam van de tanker. Damen gaat die ook als productnaam hanteren. Het concept is modulair en kan bijvoorbeeld ook worden benut voor een drogeladingschip. Daarom bevindt de volledige LNG-installatie zich op het achterschip. Inclusief de LNG-tanks die een capaciteit hebben van 45 m3. Zo is Damen vrij in de indeling en uitvoering van het ladinggedeelte.
Er is interesse, vertelt Provoost. “Met name voor de Flextunnel. Dat vind ik echt het ei van Columbus. Die gaat in de binnenvaart veel toegepast worden, let maar op. We zijn in de binnenvaart conservatief, wordt altijd gezegd. Daar is niks mis mee: technieken moeten zich eerst bewijzen. Is dat eenmaal gebeurd, dan worden vernieuwingen ook snel opgepikt door de branche.”
Er is ook commerciële belangstelling voor de Ecoliner zelf. “Maar met zo’n prototype willen mensen toch eerst afwachten hoe alles functioneert. Hoe het in de praktijk gaat. Logisch. Daar komt nog bij dat het kostenvoordeel van LNG met de huidige lage olieprijs wegvalt. Maar dat trekt heus wel weer bij.”
foto’s: Damen Shipyards
