Ondernemers in de binnenvaart moeten de crisis aangrijpen voor een cultuuromslag in hun sector. Concreet betekent dit: meer samenwerken. Dat advies staat in een rapport dat onderzoeksbureau Panteia in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft opgesteld.
Minister Schultz liet het onderzoek (‘Markttransparantie en de rol van tussenpersonen in andere sectoren ter inspiratie voor de binnenvaart’) uitvoeren op verzoek van de Tweede Kamer. Op 6 februari vroeg een meerderheid om uit te laten zoeken of de klachten vanuit de binnenvaart (van onder meer ASV en BBU) terecht waren dat de totstandkoming van vrachttarieven ondoorzichtig is en bevrachters te veel macht hebben. Ook Binnenvaartambassadeur Arie Verberk adviseerde drie jaar terug dat de sector behoefte heeft aan meer markttransparantie.
Momentum
Panteia vergeleek de markttransparantie in zeven andere branches (wegvervoer, luchtvracht, shortsea, spoorvervoer, aardappelsector, visserij en particuliere verzekeringsmarkt) met die in de binnenvaartsector. Op basis daarvan pleit het onderzoeksbureau voor schaalvergroting en samenwerking: “Vorming van producentenorganisaties en pools hebben in de visserij en aardappelsector geleid tot een betere marktordening. Dit is voor de binnenvaart een aantrekkelijke optie, maar vraagt een cultuuromslag bij bedrijven. Door het huidige economische zwaar weer is er mogelijk een momentum voor deze oplossingsrichting.”
Onderhandelingspositie
Schultz onderschrijft de meeste aanbevelingen in het rapport: “De binnenvaart kent een zeer versnipperd aanbod. Het moment is gekomen vanuit de sector stappen te zetten. Betere samenwerking leidt tot versterking van de positie van de binnenvaart in de logistieke keten en daarmee tot een betere onderhandelingspositie over vrachtprijzen. Daarmee zou de sector beter bestand worden tegen economische crises.”
De minister ziet in het rapport overeenkomsten met het onderzoek dat de Universiteit van Antwerpen deed in opdracht van het Droge Lading Comité. Dat ”geeft als belangrijkste aanbeveling dat structuurverbetering in dit segment bereikt kan worden door vorming van pools, eveneens een vorm van samenwerking tussen ondernemingen”.
Droge Lading Comité
Schultz concludeert dat het initiatief voor structuurverbetering “duidelijk bij de sector (ligt). Naar mijn oordeel is de onderzoeksfase nu afgerond, en is het moment gekomen om vanuit de sector stappen te zetten. Ik hoop dat de recente initiatieven van het Droge Lading Comité, die ook bij de banken op een positieve grondhouding mogen rekenen, invulling hieraan zullen geven. Naar mijn mening is het door Panteia benoemde momentum voor een noodzakelijke cultuuromslag in de sector, gericht op samenwerking en professionalisering, nu gekomen.”
“Verbeterde samenwerking in de sector zal uiteindelijk ook leiden tot een versterking van de positie van de binnenvaart in de gehele logistieke keten en daarmee tot een betere onderhandelingspositie over vrachtprijzen. Met deze verbeterde samenwerking wordt een structurele versterking van de sector op lange termijn bereikt, waardoor deze ook meer bestand is tegen economische crises.”
NAIADES 2
Ook een betere informatie-uitwisseling en gebruik van internet kan de marktwerking in de sector volgens Panteia verbeteren. Minister Schultz wijst op de plannen van de Europese Commissie om vanaf 2014 meer gegevens beschikbaar te stellen over onder meer vervoersvolumes en verplaatsing van goederenvervoer van weg naar water. Voor de realisatie van samenwerkingsverbanden wil ze met BLN en CBRB kijken of de brancheorganisaties en de overheid kunnen aansluiten bij de mogelijkheden die daarvoor in het nieuwe Europese stimuleringsprogramma NAIADES 2 worden genoemd.
Bevreemding
De opzet van het onderzoek kan bevreemding wekken. Panteia heeft vergelijkingen gemaakt met andere branches en geeft aan welke lessen daaruit te leren zijn als het gaat om de werking van de markt. “Of er daadwerkelijk sprake is van een tekort aan markttransparantie in de binnenvaartsector, daar gaat dit onderzoek niet nader op in”, schrijft het bureau zelf.
Het is de vraag of het antwoord er überhaupt toe doet: “Uit de bestudering van de vergelijkingsbranches kan worden geconcludeerd dat de transparantie in andere markten veelal ook beperkt is en dat tussenpersonen nodig zijn om vraag en aanbod te matchen.”
“Prijsvorming is vooral een symptoom c.q. gevolg van de achterliggende problematiek”, aldus Panteia. “Het eigenlijke probleem ligt in de overcapaciteit en de manier waarop tot besluitvorming wordt gekomen inzake de investeringen in uitbreiding van de transportcapaciteit, door schippers en door banken.” Als ondernemers meer samenwerken, naar het grotere geheel kijken, zullen ze verstandiger investeren, is de gedachte.
