In oktober komt het statenjacht De Utrecht voor onderhoud en reparatie naar de Museumwerf Vreeswijk. De bijzondere gast staat centraal tijdens de Themazondag op 8 oktober. Op zaterdag 14 oktober organiseert de Museumwerf een lezing over dit jacht.
De Utrecht, die 11 jaar geleden ook op de Museumwerf was, is een eikenhouten reconstructie van een 18e eeuws statenjacht. Statenjachten waren snelle zeilers en werden ook wel prinsen-, transport-, VOC- of admiraliteitsjacht genoemd. Statenjachten werden van de 17e tot in de 19e eeuw gebruikt voor het vervoer van hooggeplaatste personen, zoals stads- en staatsbestuurders, mensen van adel, bevelhebbers van leger- en vloot, bestuurders van de VOC, en hun familie. De schepen waren rijkversierd en comfortabel ingericht. Statenjachten waren indrukwekkend en moesten met die uiterlijke rijkdom de hoge positie van de passagiers onderstrepen. Er zijn totaal zo’n 200 statenjachten gebouwd.
De Utrecht
Eind vorige eeuw nam de Utrechtse Rotary het initiatief tot de bouw van De Utrecht als leer-/werkproject. Het Nieuwegeins Gildevaartcollege verzorgde de scholing. Het schip werd in 2003 te water gelaten. Verreweg de meeste deelnemers, die er het vak van timmerman/-vrouw leerden, vonden een baan in de sector.
De Utrecht is een reconstructie en geen exacte replica. De grondslag van De Utrecht vormde slechts een bouwtekening uit 1746. De tekening was gemaakt door de destijds beroemde statenjachtbouwer Pieter van Zwijndrecht. Hoe het schip precies in elkaar stak en hoe het er daadwerkelijk uit moest komen te zien, was niet aangegeven. Verder ontbreken schilderijen of prenten van een Utrechts Statenjacht. Het uiterlijk en de constructie moesten worden bepaald aan de hand van diepgaande studies en adviezen van diverse deskundigen.
Het eikenhout waaruit het schip is opgetrokken, is afkomstig van een voormalige VOC-plantage uit Denemarken. De basis ervan, de eikels, kwamen uit Nederland.
De Utrecht ligt van november tot eind maart in de Historische Haven (de voormalige Veilinghaven) in Utrecht. Dan is het jacht ingericht als eetcafé. Van april tot november ligt het schip in de oude haven van Volendam en kan het worden gehuurd voor dagtochten.
Themazondag
Op zondag 8 oktober is er een Themazondag bij de Museumwerf. Die staat in het teken van het statenjacht. Het monumentale, eikenhouten schip ligt dan naast het Theehuys en is opengesteld voor publiek. De enthousiaste bemanningsleden geven rondleidingen.
Op het werfterrein zijn verder een blokkenmaker, beeldsnijder en zeilmaker van het linieschip De Delft actief en de timmerwerkplaats van de Museumwerf is geopend. De beroemde 18e eeuwse statenjachtbouwer Pieter Van Zwijndrecht is aanwezig in de persoon van nazaat Paul van Zwijndrecht, die een stand over zijn voorvader bemant.
De Themazondag duurt van 13.00 tot 17.00 uur. Aanmelden is niet nodig. De entree bedraagt 2 euro per persoon. Kinderen tot 12 jaar gratis.
Lezing
Op zaterdag 14 oktober organiseert de Museumwerf een lezing over de bouw en de achtergronden van het Utrechts statenjacht. Ondersteund met mooi fotomateriaal vertelt Ton Fransen smakelijk over het wel en wee rond het jacht. Fransen was tijdens de bouw nauw betrokken bij de voortstuwingstechniek. Die betrokkenheid is na de tewaterlating in 2003 tot op de dag van vandaag gebleven.
De Utrecht staat gedurende twee weken op de helling bij de Museumwerf. Dan is het schip in volle glorie te zien. Fransen maakt van deze gelegenheid gebruik om samen met bezoekers het onderschip te bekijken. Een rondleiding ín die dag het schip is helaas om technische en veiligheidsredenen niet mogelijk.
De lezing vindt plaats in de Expositieruimte van het museum en begint om 13.00 uur. Voor de lezing dient men zich wel aan te melden. Dat kan per mail: [email protected]. De entree bedraagt 5 euro per persoon (inclusief kopje koffie/thee).
