Voor afronding van de verbreding van het Julianakanaal gaat de vaarweg over een lengte van ongeveer 4 kilometer maandenlang dicht tussen Brug Berg en Sluis Born. Dan kan ook de nog aanwezige bouwkuip bij Berg-Obbicht veilig worden weggehaald. Dat meldde minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat op 19 maart aan de Tweede Kamer.
Door de afsluiting en drooglegging van het kanaaldeel wordt de scheepvaart gestremd. Dat gaat circa zeven maanden duren. “Dat zal helaas (…) leiden tot een aanzienlijke impact op de (economische) omgeving van het Julianakanaal. Bedrijven blijven in principe bereikbaar, maar scheepvaart zal hierdoor fors moeten omvaren.” Aldus Harbers in de brief aan de Kamer.
De werkzaamheden starten uiterlijk in oktober dit jaar. Afhankelijk van de weersomstandigheden zijn de werkzaamheden naar verwachting in april of mei 2025 gereed.
Bouwkuip
Het gaat om het laatste stuk van het kanaal dat verbreed moet worden. Het werk maakt deel uit van het project Maasroute: de opwaardering van het traject Ternaaien-Weurt. De vaarweg wordt geschikt gemaakt voor CEMT-klasse Vb.
Rijkswaterstaat ziet geen andere optie dan een volledige en langdurige stremming van het Julianakanaal. De vaarwegbeheerder wil pertinent niet meer met een bouwkuip werken; bij die aanpak wordt het kanaal versmald zodat schepen kunnen passeren. Op 23 februari 2023 bezweek een damwand en liep de bouwkuip vol. Personeel van de aannemer kon zich net op tijd in veiligheid brengen.
“Het verbreden en verdiepen van het kanaal én het tegelijkertijd openhouden voor de scheepvaart is, gelet op de bodem van het kanaal, een zeer uitdagende en complexe opgave”, schrijft minister Harbers aan de Tweede Kamer.
Na het incident is de bouwkuip hersteld. De vaarweg ging op 20 maart 2023 weer open. Aangezien de nu ongebruikte bouwkuip er nog is, is er ook nog steeds een smalle vaarstrook. Ondanks scheepvaartbegeleiding, borden, een maximale vaarsnelheid, afpompen van lekwater, aanbrengen van een kleilaag in de bouwkuip en reparaties aan de vaargeul is de situatie niet goed beheersbaar, zo schrijft Harbers.
Schadevergoeding
“Het langdurig afsluiten van een deel van het kanaal, voor zowel de scheepvaart als bedrijven die afhankelijk zijn van het kanaal, is een zeer vervelende situatie”, aldus minister Harbers. Rijkswaterstaat is en blijft hierover in gesprek met binnenvaartorganisaties en bedrijven, belooft hij.
Ook wordt er een impactanalyse gemaakt. “De komende maanden tot aan de gehele afsluiting, zal aan de hand daarvan met de omgeving gekeken worden hoe de impact zoveel als mogelijk te beperken.”
Partijen die door de afsluiting “onevenredig zwaar worden getroffen” kunnen bij Rijkswaterstaat een verzoek om vergoeding indienen. Dat kan op grond van artikel 4:126 van de Algemene wet bestuursrecht en de Beleidsregel nadeelcompensatie Infrastructuur en Waterstaat 2024.
Acht scheepvaartincidenten
“Deze situatie in stand laten is onveilig voor de scheepvaart en het milieu. Sinds 29 september 2023 hebben zich rondom de versmalde vaarweg ter hoogte van de bouwkuip, acht geregistreerde scheepvaart gerelateerde veiligheidsincidenten voorgedaan.” Ook lekt er kanaalwater in de Kingbeek en daardoor driegt steeds grotere schade aan de natuur op te treden.
Er moet dus iets gebeuren. Harbers: “Het veilig verwijderen van de damwand en het uitvoeren van het noodzakelijke herstel van de bodem zonder droogzetten van het kanaal blijkt niet mogelijk. De samenstelling van de bodem en staat van het kanaal laten dat niet toe. Zodra, in een met water gevuld kanaal, begonnen zou worden met het verwijderen van de damwand zou de bouwkuip weer vol water komen te staan en zou er wederom forse vernatting optreden bij Nattenhoven en de Kingbeek. Dit is niet acceptabel.”
Zo snel mogelijk
“Rijkswaterstaat wil dit risico niet nog een keer nemen”, aldus Harbers. “Enerzijds vanwege de veiligheid voor de werknemers van de aannemer en anderzijds voor de schade aan de natuur, omgeving en economie. Dit betekent dat, om de bouwkuip te verwijderen, het kanaal tussen ‘Brug Berg’ tot de Sluis in Born over een lengte van ongeveer vier kilometer dient te worden afgesloten en te worden drooggezet. Door het kanaal droog te zetten, kan tegelijkertijd het oorspronkelijke werk (verbreden en verdiepen) worden afgemaakt. Alleen op die manier kan de scheepvaartveiligheid en een veilige uitvoering van het werk worden gegarandeerd en het lekken van water naar de Kingbeek worden stopgezet.”
De huidige situatie dient zo kort mogelijk te blijven bestaan, vindt Harbers. Daarom zal Rijkswaterstaat aan de huidige aannemer, Van den Herik Sliedrecht, de opdracht geven. Die gaat zo snel mogelijk aan de slag. “De tijd tot het kanaal daadwerkelijk wordt afgesloten wordt gebruikt voor de vervoerders/verladers en bedrijven in de omgeving die afhankelijk zijn van het kanaal om zich voor te bereiken op deze situatie.”
Boegschroef verplicht
Tot de afsluiting van het Julianakanaal neemt Rijkswaterstaat een aantal aanvullende maatregelen om het gevaar van een aanvaring bij de bouwkuip te voorkomen. Die zijn per direct ingegaan.
Zo mogen lege en half beladen schepen zonder boegschroef voortaan bij windkracht 3 of meer niet meer de bouwkuip passeren en dienen duwbakken ‘met de stompe kant naar voren’ te varen. Ook zet Rijkswaterstaat een tweede schip in voor de scheepvaartbegeleiding. Harbers: “Daarmee wordt het kanaal in feite nu al gedeeltelijk afgesloten voor bepaalde typen schepen, bij windkracht 3 of meer.”
