Door heel Nederland had de beroepsvaart de afgelopen week veel last van het hoge water. Op tal van plaatsen werden sluizen stilgelegd en vaarwegen gestremd. Ook nu nog ervaart de binnenvaart veel hinder.
Het maakt pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk de binnenvaart is van de infrastructuur en dus ook van overheidsmaatregelen om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen.
Volgens deskundigen moet Nederland in overleg met de buurlanden snel werk maken van oplossingen om de aan- en afvoer van water te reguleren voor de stroomgebieden van de Rijn en de Maas. Er moet rekening mee worden gehouden dat dit soort omstandigheden zich in de toekomst vaker voordoen. Maatregelen zijn ook in het belang van de binnenvaart; die mag niet steeds de dupe worden.
Grote impact
De grootste problemen deden zich voor in Amsterdam, waar alle kolken van het Oranjesluizencomplex bij Schellingwoude plotseling dicht gingen: De Noorder-, Midden- en Zuidersluis en de Prins Willem Alexandersluis. Nooit eerder was dat nodig door hoogwater.
De Oranjesluizen gingen woensdagavond 3 januari volledig dicht voor de scheepvaart. Dat was noodzakelijk wegens het hoge waterpeil in het Markermeer. Bij het sluizencomplex gaf de peilschaal meer dan +0,30 NAP aan. Daardoor kunnen de sluizen en sluisdeuren, die deel uitmaken van de primaire waterkering, niet meer veilig geopend worden.
Binnen een dag lagen ruim dertig schepen te wachten. Dat aantal verdubbelde de dag erna en groeide daarna nog verder aan. Dat was maar ten dele zichtbaar bij de sluis. Veel schepen bleven elders in Amsterdam wachten.
Omvaren
Diverse schippers besloten om te varen. Degenen die aan de westzijde (Amsterdam) van de sluis lagen konden via het Amsterdam-Rijnkanaal en de Neder-Rijn of de Waal richting Arnhem en dan via de IJssel naar Kampen. Schippers aan de oostzijde van de sluis (Buiten-IJ) waren aangewezen op dezelfde route maar dan in tegenovergestelde richting. Deze route is alleen geschikt voor schepen tot 110 meter en niet breder dan 11,45 meter. Vanwege de hoge waterstand moest er ook rekening gehouden worden met de beperkte doorvaarthoogte bij de spoorbrug in Deventer.
Een alternatieve omvaarroute is er via de Zaan, het Noordhollandsch Kanaal, Nieuwe Diep en Kornwerderzand, maar dan alleen voor schepen korter dan 85 meter en ook hier hadden schippers te maken met een beperkte doorvaarthoogte, namelijk bij de Coenbrug.
Tot overmaat van ramp raakte de IJssel op zaterdag gestremd doordat een tanker – die was omgevaren – zaterdagochtend aan de grond liep bij Westervoort. Het schip kwam dwars in de vaargeul te liggen. De invaart bij de Kop van de IJssel werd daardoor versperd. Na meerdere pogingen, en de komst van extra sleepboten, lukte het aan het begin van de avond om de tanker los te krijgen.
Eens in de honderd jaar
Zaterdag 6 januari was Barry Kruithof, Afdelingshoofd Netwerk Nat bij Rijkswaterstaat West Nederland- Noord te gast bij de jaarvergadering van SVS Noord-Holland. Hij noemde de situatie best gespannen. Volgens hem komt een waterstand als deze slechts eens in de honderd jaar voor.
Het peil was zo hoog dat de hydraulische belasting voor de deuren te groot was. Zou er toch worden geschut dan is de kans vrij groot dat de deur naar IJmuiden drijft, aldus Kruithof. Dan houden de Amsterdammers bovendien geen droge voeten.
Rijkswaterstaat-personeel had wel getest door de schuiven op de deuren open te zetten om proef te draaien. Toen begonnen de puntdeuren door de druk te kieren en lekken – dus is de operatie snel stopgezet.
Leny van Toorenburg van Kantoor Binnenvaart Nederland wees erop dat meerdere wachtende schepen een tekort aan drinkwater dreigden te krijgen. Havenbedrijf Amsterdam was op zoek naar een oplossing en vroeg in de tussentijd aan schippers om elkaar te helpen.
Spuien
In het Markermeer was de waterstand zondag nog extreem hoog. Dat leidde op meerdere plaatsen tot overstromingen. Inwoners van Hoorn en Volendam hadden daar ook eind december al mee te maken. De dijken hielden het echter goed.
De hoogwaterpiek in het Markermeer was maandagochtend 8 januari achter de rug. Ook de waterstand in het IJsselmeer daalde toen. Aangezien er sprake was van een gunstige windrichting kon zondag veel water vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee worden gespuid. Daardoor daalde het waterpeil nog verder.
Zondag 7 januari is ook de spuisluis van de Oranjesluizen geopend om water uit het Markermeer via het Noordzeekanaal naar de Noordzee af te voeren. “We monitoren het waterpeil op het Noordzeekanaal goed”, aldus Rijkswaterstaat die dag. “Zolang dit peil niet te hoog wordt, kunnen we de spuisluis inzetten. Het water wordt via het Spui- en Gemaalcomplex in IJmuiden op de Noordzee geloosd.”
Desondanks ging Rijkswaterstaat er in het weekend nog vanuit dat de sluizen zeker tot en met woensdag 10 januari dicht moesten blijven voor schepen.
Rijn
Na een daling van de waterstand in de eerste dagen van januari bouwde zich op de Rijn vanaf 3 januari een nieuwe hoogwatergolf op. Die bereikte op zondagochtend 7 januari een maximale stand van NAP +14,37 meter. Sindsdien daalt de waterstand. Komende dagen wordt een normaal niveau voorzien.
In Nederland deden zich op de Rijn geen noemenswaardige problemen voor. In Duitsland viel het al met al ook mee. Al was de rivier vrijdag 5 januari bij Koblenz wel gestremd wegens het overschrijven van Marke II.
Maas
Ook op de Maas zorgde de neerslag van 2 tot en met 4 januari weer tot een afvoerstijging. Bij Sint Pieter werd in de nacht van donderdag 4 januari een top bereikt van 1.700 m3/s. Maandagochtend 8 januari bevond de top van de golf rond 06.00 uur zich net voorbij Hedel. Daar bedroeg de afvoer zo’n 1.775 m3/s.
In Maastricht brak woensdag 3 januari een overlaatdam bij Bosscherveld door. Daardoor kwamen woonboten in problemen. Eén ervan raakte los en voer tegen een brug, die dreigde in te storten. Voor de aanleg van een nooddam, stroomopwaarts van de beschadigde overlaatdam, zijn afgelopen weekend onder meer Chinook-helikopters van Defensie ingezet.
Hoewel de zijtak van de Maas geen vaarweg is, ondervindt de beroepsvaart er toch veel last van. Op de Maas geldt namelijk zeker tot dinsdagavond 9 januari een vaarverbod tussen Limmel en Ternaaien. Volgens Rijkswaterstaat is dat noodzakelijk vanwege de harde stroming en het werkverkeer dat materieel over de Maas aanvoert voor de bouw van de nooddam.
Stremmingen
In het vaargebied van de Maas was ook een deel van de Zuid-Willemsvaart korte tijd gestremd. De sluizen in Hintham, Veghel en Schijndel waren donderdag 4 januari dicht.
Verder waren er onder meer op het Merwedekanaal problemen. Daar kondigde waterschap Rivierenland al op 26 december een schutbeperking af wegens het hoge waterpeil. Voor schepen die zich nog op het kanaal bevonden, gold een vaarverbod omdat de golfslag het risico vergrootte dat de verzadigde dijken werden verzwakt. Maandagmiddag werd de vaarweg weer vrijgegeven.
Van de Noordzeesluizen in Terneuzen waren diverse kolken op 3 en 4 januari gestremd om extra regenwater uit het Kanaal Gent-Terneuzen te kunnen spuien.
