‘Opvolging en verkoop van familiebedrijf steeds complexer’

Familiebedrijven in de binnenvaart en scheepsbouw staan voor grote keuzes. Investeringen in verduurzaming lopen op, opvolging door kinderen is minder vanzelfsprekend en steeds vaker rijst de vraag of bedrijven zelfstandig kunnen doorgaan of beter aansluiting zoeken bij een grotere partij. “Begin er op tijd over na te denken”, waarschuwen Jacques Jetten, managing partner van adviesbureau Aeternus, en zijn collega Niek Jacobs, director corporate finance.

Jetten richtte Aeternus twintig jaar geleden op en is sindsdien betrokken geweest bij tientallen transacties. Een van de bekendste deals in de binnenvaartsector is de verkoop van scheepswerf De Gerlien van Tiem, waar hij vijftien jaar lang als adviseur aan verbonden was en die werd verkocht aan een combinatie van de huidige projectleiders en twee ondernemers uit de sector. “We zien dat veel bedrijven nog steeds in handen zijn van families”, zegt hij. “De vraag is vaak: hoe ga ik door? Laat ik het bedrijf over aan mijn kinderen, zoek ik een partner of verkoop ik? Dat speelt breder in de transportsector, maar in de binnenvaart en scheepsbouw is het extra zichtbaar omdat een schip vaak ook het
pensioen van de eigenaar is.”

Investeringen in verduurzaming maken opvolging lastiger

Volgens Jetten is de urgentie groter dan een paar jaar geleden. “De investeringen die gedaan moeten worden, worden steeds omvangrijker. Denk aan elektrificatie en nieuwe motoren. Dat vraagt enorme bedragen. Onder­nemers twijfelen: wil ik die stap nog zetten of haak ik af? Daarbij speelt ook mee dat de jongere generatie vaak een ander leven wil dan hun ouders, die zestig uur per week werkten. Voor hen hoeft dat niet meer zo.”

Financiering

Zijn collega Jacobs ziet hetzelfde in de maakindustrie. “De afgelopen jaren hebben we scheepsonderhouds­bedrijven en cascobouwers begeleid bij waarderings- en opvolgingsvraagstukken. Vaak zie je dat bedrijven heel breed zijn geworden: ze doen reparatie, onderhoud én nieuwbouw. Voor een koper is dat niet altijd aantrekkelijk. Focus en samenhang zijn essentieel. Kopers willen een duidelijke propositie.”

Voor Aeternus begint verkoop­voorbereiding vaak jaren voor de daadwerkelijke deal. “We kijken naar de afhankelijkheid van klanten en activiteiten”, legt Jetten uit. “Als één klant goed is voor 40 procent van de omzet, kan dat een risico zijn. Soms adviseren we juist om af te slanken of activiteiten af te bouwen. Dat maakt een
bedrijf aantrekkelijker. Onder­nemingen met een stabiele klanten­basis en een helder profiel zijn simpelweg meer waard.”

“Je moet ruim op tijd nadenken over opvolging en verkoop”

Dat geldt ook voor de rol van de ondernemer zelf. “Een koper koopt niet jou, maar je bedrijf,” benadrukt Jetten. “Als de hele verkoop draait op de oprichter, is dat een groot risico.”

Een ander punt van zorg is de financiering van schepen. “Dat is geen sinecure”, zegt Jetten. “Een schip is vaak maar voor één type lading of vaar­gebied geschikt. Banken zijn
huiverig omdat de terugverdientijd lang is en de restwaarde onzeker. Zeker oude schepen met vervuilende motoren verliezen snel waarde. Daarom kijken wij naar alternatieven, zoals private debt of investeringen van familieholdings. Het vraagt creativiteit om deals rond te krijgen.”

Emotionele beslissingen

Toch worden veel bedrijven nog steeds op het verkeerde moment verkocht. “Het gebeurt vaak impulsief”, merkt Jetten. “Een ziekte in de familie, een plotselinge gebeurtenis – en ineens wil men verkopen. Dat is zelden het beste moment. Veel beter is het om vijf jaar van tevoren al te beginnen met verkoopvoorbereiding.”

Jacobs herkent dat. “Wij adviseren altijd: wees er vroeg bij. Ook al speelt verkoop nu niet, denk erover na. Je wilt niet in een emotionele of nood­gedwongen situatie terechtkomen. Dan is er geen tijd meer om te werken aan samenhang of om afscheid te
nemen van bepaalde activiteiten.”

Kopers zijn er zeker, maar het verschilt per segment. “Bij werven zie je vaak collega’s of familiebedrijven die uitbreiden,” zegt Jacobs. “Investeerders stappen minder snel in scheepsbouw, omdat de inkomsten te volatiel zijn. Maar in specialistisch onderhoud is er wel belangstelling. Daar is altijd werk, alleen het vinden van personeel is een uitdaging.”

Toeleveranciers vormen volgens Jetten een interessante niche. “Dat zijn vaak mooie bedrijven, gespecialiseerd in onderdelen, afdichtingen of boegschroeven. Ze zijn wereldwijd actief en verdienen goed geld. Private equity kijkt daar steeds vaker naar. Bij scheepswerven ligt dat gevoeliger, maar de bedrijven eromheen hebben stabielere resultaten en zijn daardoor aantrekkelijker.”

Locatie

Naast de financiën speelt ook locatie een grote rol. “Watergebonden
terreinen zijn schaars in Nederland,” benadrukt Jacobs. “Dat maakt ze strategisch interessant. Soms is de ligging zelfs doorslaggevend voor een overname. Nieuwe locaties vinden of uitbreiden is bijna onmogelijk, dus bestaande plekken zijn goud waard.”

Hoe ziet de sector er over tien jaar uit? Jetten verwacht dat familiebedrijven een belangrijke rol blijven spelen. “Bij toeleveranciers zie je vaak opvolging door kinderen, die het bedrijf verder uitbouwen en internationaler maken. Dat maakt de sector aantrekkelijk.” Jacobs sluit zich daarbij aan: “Families blijven belangrijk, maar collega-
bedrijven zullen elkaar vaker over­nemen om locaties en capaciteit veilig te stellen.”

Het gezamenlijke advies van beide adviseurs is helder: begin vroeg.
“Ondernemers die vooruit plannen, halen meer waarde uit hun bedrijf”, zegt Jetten.

“Ze maken het aantrekkelijker, minder afhankelijk van de oprichter en beter voorbereid op de toekomst. Dat is goed voor henzelf, maar ook voor de sector als geheel.”