Rijkswaterstaat en Van den Herik Sliedrecht zijn maandag 12 augustus begonnen met het verruimen van het laatste stuk Julianakanaal. Daarbij wordt ook de kapotte bouwkuip ter plekke opgeruimd. Het kanaal is, waarschijnlijk tot april 2025, volledig gestremd.
Besloten is het Julianakanaal voor de werkzaamheden over een lengte van 4 kilometer helemaal droog te zetten tussen Born en Obbicht. “Het veilig verwijderen van de damwand van de nog aanwezige defecte ‘bouwkuip’ in het Julianakanaal en het uitvoeren van het noodzakelijke herstel van de bodem zonder droogzetting van de waterweg blijkt niet mogelijk”, schreef toenmalig Mark Harbers op 19 maart 2024 aan de Tweede Kamer. “De samenstelling van de kanaalbodem en de staat van de vervoersweg laten dat niet toe.”
Rijkswaterstaat wil risico’s uitsluiten voor de werknemers van aannemer Van den Herik en voor passerende schepen, en ook verdere schade aan de natuur en omgeving door weglekkend water voorkomen. Daarom heeft Rijkswaterstaat vastgehouden aan de keuze om het kanaal droog te zetten. Dan kan eerst de damwand van de bouwkuip worden weggehaald en vervolgens de verruiming van de Maasroute eindelijk worden afgerond. Die wordt geschikt voor tweebaksduwvaart van 190 meter lang, 11,40 meter breed en met een diepgang van 3,50 meter.
Slib al verwijderd
De afgelopen weken zijn al de nodige voorbereidingswerkzaamheden uitgevoerd, zoals de aanvoer van stenen en materieel, het inrichten van het werkterrein en het uitbaggeren van het kanaal ter hoogte van Sluis Born.
Oorspronkelijk zou het werk in oktober beginnen. De vervroegde start maakt het mogelijk om het karwei sneller te klaren, is de verwachting, doordat de eerste maanden met overwegend droog weer gewerkt kan worden.
Cruciaal was wel dat de kapotte stuw bij Borgharen op tijd gerepareerd was. Die moet volledig functioneren zodat Sluis Limmel, die op de omvaarroute voor de scheepvaart ligt, bij hogere waterstanden open kan blijven.
Aannemer Van den Herik is op 12 augustus gestart met het echte werk. Er wordt eerst een tijdelijke, waterdichte dam gemaakt, zodat een afgebakend deel ontstaat, dat later leeg kan lopen. Over 4 kilometer lengte wordt het kanaal drooggezet. De aannemer brengt een kleilaag aan op de bodem om te voorkomen dat er water onder de dam door kan. Ook overmatig pompen is dan niet nodig. Op de kleilaag komen een waterdichte doek en een gevlochten mat van rijshout, die met stenen op zijn plaats wordt gehouden.
Dan kan de aannemer beginnen met het opbouwen van de daadwerkelijke dam. Dat gebeurt met breukstenen, die per schip worden aangevoerd. Een kraanschip legt de stenen op de goede plek in de dam. Zo wordt de basis van de tijdelijke dam gevormd. Deze stenen worden afgedekt met een kleilaag, die ervoor zorgt dat er een waterdichte kering ontstaat.
Watervoorziening
Dit werk neemt enkele weken in beslag. Als de dam klaar is, ontstaat tot aan de sluis in Born een ‘badkuip’ met stilstaand water. Het water ten zuiden van de dam moet echter wel in beweging blijven, want Rijkswaterstaat heeft een akkoord gesloten met Chemelot, dat per jaar 45 miljoen kuub water aan het Julianakanaal onttrekt. Dat water is onmisbaar voor de basisindustrie op het industrieterrein om processen te koelen, te verwarmen (stoom) en heeft ook een functie als bluswater. Deze processen vereisen stromend water.
Daarom legt Rijkswaterstaat een hevelleiding aan naar de dichtbijgelegen Maas. Die bestaat uit vier pijpen met een doorsnee van 80 centimeter. Op die manier kan Chemelot ongehinderd water innemen.
Verdiepen
Als men de sluis vervolgens iets open zet, stroomt het water vanzelf uit het Julianakanaal, richting het noorden. Dit gebeurt stapsgewijs. Als men zomaar de sluisdeuren openzet, bestaat de kans dat er verderop in het kanaal schade ontstaat aan bruggen en kades. Voordat de vaarweg helemaal droog valt, vangen en vervoeren specialisten de aanwezige vissen.
Als het kanaal droog staat, wordt de kapotte bouwkuip verwijderd. Deze is 700 meter lang en 40 meter breed.
Langs het kanaal liggen tussen Born en Obbicht bergen breuksteen en grind afkomstig uit Noorwegen en Duitsland. De 400.000 ton breuksteen en 160.000 ton grind zijn nodig voor het dichtmaken van de kanaalbodem. Maar eerst wordt het kanaal verbreed en verdiept. Dat werk gebeurt door 120 machines: shovels, dumpers, kranen en graafmachines. De opgegraven grond wordt als afdekgrond met schepen afgevoerd naar het nabijgelegen Grensmaasproject.
Bentoniet
Het kanaal wordt bekleed met bentonietmatten. Dat zijn matten met een in de natuur voorkomende kleisoort, waarvan de deeltjes zo klein zijn dat ze de grond waterdicht maken. Het kwetsbare bentoniet wordt beschermd met een laag grind van 20 centimeter en daar bovenop nog met een dikke laag stortsteen van 40 centimeter. Een speciale transportband voert straks het weggegraven zand en grind af over de Obbichterweg. Hierdoor blijft de weg toegankelijk voor het dagelijks verkeer.
Van den Herik probeert de vervoerstromen en rijafstanden naar de depots langs het kanaal zo kort mogelijk te houden. Omwille van de veiligheid wordt er alleen bij daglicht gewerkt: tussen 07.00 en 19.00 uur. Dat is ook om omwonenden te ontzien. Zij kunnen geluidshinder ervaren bij het uittrillen van de damwand en het laden en lossen van grote stenen.
Rijkswaterstaat verwacht de werkzaamheden in het voorjaar van 2025 af te ronden. De exacte datum kan de vaarwegbeheerder pas bepalen tijdens de werkzaamheden. Het hangt namelijk af van verschillende factoren, waaronder het weer. Waterbouwer Van den Herik hoopt dat de weergoden het project gunstig gestemd zijn, opdat de stremming en hinder voor de scheepvaart, het Limburgse bedrijfsleven en omwonenden zo kort mogelijk zullen zijn.
