Op 3 oktober is de renovatie van Sluis 16 bij Weert gestart. De sluis in de Zuid-Willemsvaart is ruim vier maanden voor de scheepvaart gestremd.
Dinsdagavond 4 oktober zijn de negentig jaar oude sluisdeuren in opdracht van Rijkswaterstaat verwijderd. Daarna opgetild en over het sluiswerk geheveld en op een ponton geladen. Per schip zijn de gevaartes naar Sliedrecht vervoerd voor de revisiebeurt.
De sluisdeuren wegen per stuk ongeveer 18.000 kilo, zijn 8,50 meter breed en een halve meter dik. Ze verschillen in hoogte. Keerschotten houden het water tegen zolang de deuren eruit zijn.
De aannemers Van Doorn en SPIE voeren het werk aan Sluis 16 uit. Door de leeftijd, het gebruik van de sluis en de ophoping van slib in de kolk nam de werking van de sluisdeuren door de jaren heen af. Verder bleek uit een inspectie dat de staalcoating van de deuren aan het einde van zijn levensduur was.
Roest
“Eerst worden de sluisdeuren een beetje omhooggetild. Dan wordt een ijzeren balk met speciale wieltjes eronder geschoven”, vertelde Ronald van de Plas, omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat, voor aanvang van het hijswerk. “Zo kunnen de sluisdeuren door een zijwaartse opening naar buiten worden gerold. Een hijskraan pakt de deuren op en zet ze op het ponton in het kanaal. Een sleepboot vervoert dan de deuren naar de loods van SPIE.”
“Daar aangekomen worden de deuren in eerste instantie gestraald om ze te onderzoeken op roest- en scheurvorming. Als dat het geval is, worden ze gerepareerd en nog eens gestraald. Dan worden de sluisdeuren van een coating voorzien. Het herstelproces geschiedt dus in twee etappes. Als alles klaar is, worden ze teruggebracht naar de sluis”, aldus Van de Plas.
Als er roestvorming optreedt, is de kans groot dat een sluisdeur gaat lekken. Ook wordt de sterkte aangetast. “Als ook het houtwerk slijt, krijg je een moment dat er zoveel lekken optreden, dat je echt iets moet doen. Als je dat nalaat, moet je op den duur de hele deur vervangen. De deuren die er tot nu toe in zaten, dateren uit de dertiger jaren. Kijk maar: deze deur is nog vervaardigd met klinknagels. Als je ze regelmatig onderhoudt en conserveert, is de levensduur van die deuren weer voor een periode van vijftien tot twintig jaar verzekerd.”
Bijzondere sluis
Sluis 16 in de Zuid-Willemsvaart is niet alleen van economisch belang, hij heeft ook cultuurhistorische waarde aangezien het ontwerpen en vormgeven van sluizen in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw nog pionierswerk was. Vooral wat betreft de ontwikkeling van de bouwtechniek en het materiaalgebruik. Sluis 16 geldt als een bouwtechnische zeldzaamheid wegens de vroege toepassing van stalen hefdeuren.
Van de Plas: “Daar moeten we rekening mee houden. Er worden bij dit soort kunstwerken extra eisen gesteld. De kleur van een gereviseerde sluisdeur moet bijvoorbeeld weer exact hetzelfde worden als de oorspronkelijke. Ook raadplegen we de historische gegevens van Sluis 16 en we proberen we die zo nauwkeurig mogelijk na te volgen. De wieltjes in de sluisdeuren slijten. Als we zo’n onderdeel niet meer kunnen reviseren, dan pakken we de originele tekeningen erbij en proberen we dezelfde wieltjes te construeren als die uit de jaren 30. Ze moeten er in ieder geval hetzelfde uitzien.”
Over de slibophoping in de sluis zegt de omgevingsmanager: “In de kolk vormt zich slib. Dat ligt op de bodem van de sluis en daar is niks mis mee. Wij controleren of er in de loop der jaren schade is ontstaan op de bodem. Wij ontdoen de bodem van het slib en kijken of de stenen nog op hun plek zitten.
Ook laten we door een speciaal bureau bouwhistorisch onderzoek doen. De hele geschiedenis van deze sluis wordt bekeken. Uit het onderzoek is gebleken dat lokale ondernemers hebben meegebouwd aan de sluis. Voor het houtwerk langs de zijkanten van de sluis zijn bomen uit de buurt omgezaagd en gebruikt.”
Dilemma
De scheepvaart heeft geregeld last van storingen en stremmingen door achterstallig onderhoud. “Wij luisteren naar de schippers. Rijkswaterstaat zit regelmatig met hen aan tafel. Bijvoorbeeld in het Hinderoverleg. In dit overleg bespreken we alle uitvoeringswerken.”
“Bij Rijkswaterstaat hebben we een dilemma: het budget dat het kabinet ons jaarlijks toekent, is niet toereikend en daardoor moeten wij keuzes maken in wat we oppakken. Toch staan bij ons twee principes bovenaan. Op de eerste plaats veiligheid. Als er onveiligheid dreigt, lossen wij die op. Ten tweede beschikbaarheid. Dat betekent dat er voor de scheepvaart altijd een route moet zijn om van A naar B te kunnen varen. De stremming van deze sluis hebben we overigens afgestemd met de SchippersVereniging Schuttevaer en andere brancheorganisaties.”
Rijkswaterstaat dacht in eerste instantie Sluis 16 tegelijk met Sluis 15 (in Nederweert) aan te pakken. Dan was de stremming voor de schippers in totaal ongeveer een maand korter geweest. Dat zou echter grote problemen veroorzaken voor een bedrijf dat tussen de twee sluizen gevestigd is. “Dit bedrijf moest bevoorraad blijven worden met graan. Dat betekent dat vijf schepen per week door dit stuk van de Zuid-Willemsvaart moeten kunnen varen. Daarom hebben we de keuze gemaakt om eerst Sluis 16 en dan Sluis 15 aan te pakken. Zodat het bedrijf altijd van één kant van voorraad kan worden voorzien.”
Geen reservedeuren
Sluis 15 is van 20 februari tot 10 maart 2023 aan de beurt. Dat de renovatiewerken bij Sluis 16 langer duren komt doordat in Weert geen reservedeuren voorhanden zijn. “Die hebben we wel bij Sluis 15.”
Als Sluis 16 en daarna ook Sluis 15 opgeknapt zijn en weer functioneren, is er weer een vlotte en veilige doorstroming van de scheepvaart op de Zuid-Willemsvaart mogelijk.
