Op maandag 17 februari is een nieuwe fase gestart in de grootschalige transformatie van het Scheldefort Sint-Filips, de vervuilde historische locatie ten noorden van Antwerpen. De Vlaamse Waterweg hergebruikt, met Europese steun, baggersediment om een dam in de Schelde aan te leggen. Daardoor ontstaat een waardevol natuurgebied van 20 hectare.
Sinds oktober vorig jaar worden de vervuilde grond en de ruïne van het oude fort gesaneerd. Dat gebeurt door het fort in te kapselen met een waterdichte muur van beton die tot 30 meter diep onder de grond zit.
“Biodiversiteit een boost geven”
De Vlaamse Waterweg is gestart met de aanleg van een getijdendam in de Schelde, net ten noorden van het voormalige fort. “We plaatsen de dam loodrecht op de stroomrichting van de Schelde om de stroming van het water plaatselijk af te remmen. Op die manier kan er een zone van 20 hectare aan waardevolle getijdennatuur ontstaan: slikken en schorren, die door de dam minder kans lopen om weggespoeld te worden door de Schelde”, zegt projectleider Michaël De Beukelaer-Dossche.
Het doel van dit project, ‘Smartsediment’, is de biodiversiteit, de bodem en andere functies van de Scheldedelta opnieuw in evenwicht brengen. De dam wordt opgebouwd uit sediment: baggerspecie uit de Schelde die de voorbije decennia door de waterwegbeheerder werd opgeslagen bij Fort Sint-Filips. “We maken de Scheldeoever zachter en zorgen tegelijk voor een dam die de sterke getijdenwerking lokaal afzwakt. Beide ingrepen moeten de biodiversiteit een boost geven”, aldus de Beukelaer-Dossche.
Slikken en schorren
Tweemaal per dag, bij hoogtij, komen de slikken onder water te staan. De schorren steken boven het water uit. Op die plaatsen hoopt het sediment zich op en groeit na verloop van tijd riet en wilgenvloedbos. Slikken en schorren zijn belangrijk voor de biodiversiteit in en rond de Schelde. De bodemdiertjes in de modderige slikken vormen een zalig hapje voor talrijke watervogels, zoals de krakeend, de smient, de kluut en de grutto. In de waterplasjes tussen de slikken vinden vissen voedsel en een paaiplaats. Jonge visjes hebben zo’n luwe zones ook nodig om op te groeien.
De werkzaamheden gaan naar verwachting tot oktober 2020 duren. Om het effect van de nieuwe dam op de Schelde in de gaten te houden, voerden het Waterbouwkundig Laboratorium en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek vóór de start een nulmeting uit. Na de aanleg van de dam monitoren ze de veranderingen.
Sigmaplan
Rond de locatie van Fort Sint-Filips legt De Vlaamse Waterweg nv een nieuwe waterkering aan. Die voldoet aan de recente richtlijnen van het Sigmaplan. Dat plan van de Vlaamse overheid beschermt Vlaanderen tegen overstromingen van de Schelde en is bedoeld om zeldzame riviernatuur te herstellen.
Volgens berekeningen van experts moeten de nieuwe dijken langs dit deel van de Schelde 3 meter hoger zijn dan voordien om ook in de toekomst voldoende bescherming te bieden. Het werk bij Fort Sint-Filips is onderdeel van de grootschalige dijkwerken die De Vlaamse Waterweg in verschillende zones van de haven uitvoert.
