Sinds de motorisering van het eerste binnenvaartschip, vroeg in de 20e eeuw, is dieselolie de meest gebruikte brandstof bij het transport over binnenwater. Vanwege strengere uitstootnormen wordt gezocht naar alternatieve aandrijvingen. Methanol is een kansrijke transitiebrandstof.
“Het stenen tijdperk eindigde niet door gebrek aan stenen, het olietijdperk zal niet eindigen door gebrek aan olie.” Deze uitspraak deed Sjeik Ahmed Zaki Yamani in 1973. Hij was van 1962 tot 1986 de Saudische minister van Energie. Vijftig jaar later lijkt het begin van het einde van het olietijdperk daadwerkelijk begonnen maar niet door gebrek aan het ‘zwarte goud’; er zijn immers nog ruim voldoende olievoorraden in de wereld en er worden nog steeds nieuwe olie- en gasvelden gevonden. Het zoeken naar alternatieven heeft andere oorzaken.
Klimaatverandering en afhankelijkheid
De aarde warmt op en de mens speelt daarin een duidelijke rol. Koolstofdioxide (CO2) en methaan zijn broeikasgassen die volgens de meeste wetenschappers belangrijk bijdragen aan de opwarming van de aarde. Hierdoor verandert het klimaat en dat veroorzaakt het smelten van gletsjers en ijskappen en het stijgen van de zeespiegel. Ook veranderen de neerslaghoeveelheden, met overstromingen of juist lange periodes van droogte tot gevolg.
In een poging het tij te keren organiseren de Verenigde Naties sinds 1995 jaarlijks een klimaatconferentie. Het bekendste resultaat van de afgelopen jaren is het Akkoord van Parijs, waarin het streven is vastgelegd de opwarming van de aarde tot 1,5 graad Celsius te beperken en het gebruik van fossiele brandstoffen op een zo kort mogelijke termijn te stoppen.
Op Europees niveau is een klimaatwet aangenomen die de landen van de Europese Unie verplicht in 2030 de uitstoot met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. In 2050 moet Europa een klimaatneutaal continent zijn. De daarbij behorende maatregelen zijn beschreven in de European Green Deal.
Een ander belangrijk punt is dat Europa minder afhankelijk wil worden van landen die olie en gas leveren, wat opnieuw actueel is geworden door de oorlog in Oekraïne. Ook de olieboycot van 1973, de Iraanse revolutie in 1979 en de Iraakse inval in Koeweit en de daaropvolgende Golfoorlog zijn voorbeelden van ingrijpende verstoringen van de wereldwijde energiemarkt.
Alternatieven
Het is voor de binnenvaart van belang om het intrinsieke voordeel als zuinigste en schoonste vervoerswijze te behouden. Bepalende componenten in deze transitie zijn beschikbaarheid, veiligheid en prijs. Mogelijkheden zijn onder meer:
• Bijmengen van biodiesel bij gasolie – dit stuit echter op bezwaren vanwege onduidelijkheid over het effect op de (levensduur van de (bestaande)) motor.
• Liquid natural gas (LNG) is de minst vervuilende fossiele brandstof vanwege de lage uitstoot van CO2 maar het gebruik is omslachtig, de energiedichtheid laag en tanks moeten aan dek worden geplaatst.
• Batterijen, 100 procent elektrisch varen dus, is vooralsnog alleen mogelijk voor veerponten en schepen die een lijndienst onderhouden, zoals gebeurt tussen Moerdijk en Alphen aan de Rijn.
• Ammoniak (NH3) kan in tanks worden opgeslagen, bij verbranding komen alleen waterdamp en stikstof vrij. Ammoniak lijkt vooral voor de zeevaart interessant.
• Waterstof (H) kan een belangrijke rol spelen als energiedrager omdat bij verbranding alleen waterdamp vrijkomt. Nadeel is de geringere energiedichtheid ten opzichte van diesel waardoor opslag aan boord veel ruimte vergt. Toepassing van waterstof is alleen duurzaam als het een industrieel bijproduct is of wordt gefabriceerd met groene energie. Dit jaar gaat het eerste drogeladingschip op een vaste route varen met brandstofcellen die waterstof omzetten in elektrische energie.
Methanol
En dan is er ook nog methanol. Methanol (CH3OH) verbrandt vrijwel emissieloos en is vooral geschikt voor binnenvaartschepen die varen zonder specifieke route. In vloeibare vorm is het bij omgevingstemperatuur te vervoeren en op te slaan, bunkeren kan veilig en opslag kan zelfs benedendeks.
De energiedichtheid is lager dan die van gasolie maar hoger dan veel andere alternatieven. Methanol gewonnen met behulp van fossiele brandstof kan op grote schaal worden geproduceerd maar de milieuwinst is dan vrijwel nihil. Ook hier geldt dat een vervanger van gasolie vooral een product moet zijn dat geproduceerd is met behulp van hernieuwbare energiebronnen.
Stolt IJssel
“Niets doen is saai!”, lacht Robert-Jan Zimmerman, CEO van de Mercurius Shipping Group op de vraag of afwachten economisch gezien niet verstandiger is. Hij vervolgt: “We kiezen ervoor om in de kopgroep van de transitie mee te doen en hebben voor het methanolproject van de CCR ontheffing voor bepaalde regelgeving in het ROSR verkregen voor een periode van vijf jaar.”
Het in Hendrik-Ido-Ambacht gevestigde bedrijf, bekend om meerdere innovaties, is opdrachtgever van de Stolt IJssel, een chemicaliëntanker die op dit moment wordt afgebouwd bij Den Breejen Shipyard in Hardinxveld-Giessendam. Het schip, dat door Stolt-Nielsen wordt gecharterd, gaat dieselelektrisch varen en wordt voortgestuwd door drie Veth-thrusters. Hun totaalvermogen van 1.800 kilowatt is voldoende om het 110 meter lange en 14 meter brede schip vaart te geven.
“We richten ons op een zogenaamde dual fuel-configuratie: stage V-generatorsets die geschikt zijn voor zowel gasolie als methanol”, zegt Zimmerman. “En we willen dit verder ontwikkelen. Daarom zijn we, samen met een aantal binnenvaartondernemers, op zoek naar motorleveranciers die serieus interesse hebben en actief meegaan in de ontwikkeling ervan. Dit is de grootste uitdaging bij het introduceren van methanol in de binnenvaart.”
“Overigens vergeten we de mensen die aan boord werken niet… De accommodatie is luxe afgewerkt, biedt veel privacy en ook comfort, door het lage geluidsniveau
tijdens de vaart”, besluit Zimmerman. De binnenvaart koerst naar een schone toekomst!
