Voor binnenhavens is een belangrijke rol weggelegd in de overgang naar een duurzame economie. Gemeenten moeten snel inzien dat de havens een centrale functie moeten gaan vervullen in de circulaire economie en stoppen met het bouwen van “lollige appartementen met allure” op plekken waar overslag in en uit binnenvaartschepen nodig is.
Dat was de waarschuwing tijdens het jubileumcongres van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens op 8 oktober. De NVB vierde haar 25-jarig bestaan aan boord van het ss Rotterdam. Bij die gelegenheid werd de ‘handreiking’ Duurzaam en Toekomstbestendig Havenbeleid gepresenteerd, ter ondersteuning van het havenbeleid van gemeenten.
Revolutie
“Hebben we wel door hoe enorm de opgave is”, vroeg Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit en adviseur van Havenbedrijf Rotterdam. “Alles in de havens draait om koolstof: olie, kolen, gas. Als je in één generatie naar een koolstofvrije economie wilt, moet je de haven compleet opnieuw uitvinden. Als het om energie, grondstoffen en logistiek gaat. Dat is een revolutie waarvan we nauwelijks kunnen bevatten hoe omvangrijk dat is. Er gebeurt een hoop onder de motorkap, maar het is allemaal lange termijn. Waarom zie ik nog niet overal in de haven zonnepanelen…”
Rotmans voorspelt tien transities: naast die van energie bijvoorbeeld ook op het gebied van grondstoffen. Maar de belangrijkste is volgens hem de mentale transitie: “Wie voelt er nu echt de pijn? Ik ben trots op de haven van Rotterdam, want die loopt voorop. Kun je nagaan hoe traag die andere havens gaan. Terwijl we tien keer sneller moeten gaan om de klimaatdoelen te bereiken.”
Nog niet in de gaten
Bart Kuipers, haveneconoom verbonden aan de Erasmus Universiteit, wees op de connectie tussen zeehaven Rotterdam en de binnenhavens in het achterland. In de afgelopen 25 jaar was sprake van een successtory, aldus Kuipers. “De transitie van binnenhavens naar mooie distributiecentra. Met de dozen die daarop gebouwd zijn, zijn we weliswaar niet zo blij, maar de inhoud van die dozen is wél fijn: de kleine doosjes die daarbinnen worden verwerkt, zijn vanuit de Rotterdamse haven per binnenvaart vervoerd.”
“De komende 25 jaar hebben we net z’n belangrijke transitie nodig: naar de circulaire economie. Daar worden enorm veel nota’s aan gewijd, maar de woorden bedrijventerrein en binnenhaven komen er niet in voor. Waar die circulaire economie dan moet plaatsvinden, daar hebben ze nog niet nagedacht.”
Binnenhavens zijn daar volgens Kuipers bij uitstek geschikt voor. “Daar moet het zwaartepunt komen. Alleen hebben de gemeentes die over een binnenhaven beschikken dat nog niet in de gaten. Natte bedrijventerreinen zijn cruciaal, maar ze verdwijnen. Want gemeentes hebben een woningbouwopgave en willen allemaal lollige appartementen met allure bouwen aan het water.”
“Havens zijn nu een voorbeeld van lineaire economie: je haalt die dozen binnen en die schuif je door”, aldus Rotmans. “De toegevoegde waarde wordt elk jaar minder. In een circulaire economie voeg je er juist waarde aan toe. Zoveel mogelijk binnen de eigen regio, in een straal van 50 kilometer. Daarin krijgt de binnenhaven een wezenlijk andere functie. Ik zie nog geen spoor van de circulaire economie.”
Voorrang
Volgens Sebastiaan van der Meer van Sendo Shipping moet iedereen een bijdrage leveren: “De energietransitie begint bij onszelf. De bevolking is nog niet bereid de consequenties te dragen van onze keuzes.”
Met de elektrisch varende schepen heeft Sendo Shipping zelf wél de daad bij het woord gevoegd. “Je moet het gewoon doen. We laten zien dat de techniek geen excuus meer is.”
Ze realiseerden dat zonder subsidie. Van der Meer is geen voorstander van subsidie. Hij vindt dat er betere instrumenten zijn om goed gedrag, in de vorm van schoon transport, te stimuleren. “Geef schepen die het voor elkaar hebben bijvoorbeeld voorrang bij de afhandeling op terminals. Dan zeggen verladers: het mag wat kosten.” Een “grootmacht” als Havenbedrijf Rotterdam kan dat volgens hem regelen bij de containerterminals.
Rotgans: “Een transitie draait meestal om technologie, maar intern is het een machtswisseling. De kaarten worden nu geschud voor de posities van de binnenhavens en de haven van Rotterdam, voor de komende twintig jaar.”
