Het Kromhoutmuseum bestaat dit jaar een halve eeuw. Het feest wordt gevierd op zaterdag 14 juni, in het weekend van de Amsterdamse Zeehavendagen. Plaats van handeling: de historische Werf ‘t Kromhout.
Dit feest gaat niet ongemerkt voorbij”, zegt Jan Woldman. Hij is secretaris van Vereniging Museum ’t Kromhout. “Ook zullen er vrachtwagens met Kromhout-motoren te zien zijn.” De vrijwilligers van het museum zijn al geruime tijd bezig met de organsatie van de dag, die in het teken zal staan van de ontwikkeling van de verschillende manieren van aandrijving in de scheepvaart.
Draaiende motoren
Er staan demonstraties zeilen op het programma, er zal ook aandacht worden geschonken aan wrikken, jagen, varen met een zijschroef (de lamme arm) én de ontwikkelingen van op stoom, fossiele brandstof, elektriciteit en wellicht met waterstof aangedreven schepen. Naast het feest wordt in de toekomst een vaarsimulator geplaatst om voor het jonge publiek ook meer aantrekkingskracht te krijgen.
Omdat het 100 jaar durende bestaan van de Kromhout-motor een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de brandstofmotor, wil de organisatie op 14 juni graag zoveel mogelijk schepen met een draaiende Kromhout-motor van verschillende types naar Amsterdam krijgen. Eigenaren kunnen zich bij het museum aanmelden.
Petroleummotor
De familie Goedkoop is terug in het Kromhoutmuseum. Overgrootvader Daniel Goedkoop kocht Werf ‘t Kromhout in 1867. Folkert Goedkoop is 77 jaar en sinds afgelopen augustus de nieuwe voorzitter. De familie Goedkoop kocht de scheepswerf om hun stoomsleepboten te onderhouden. In 1900 ontstond de machinefabriek waar in 1904 de eerste Kromhout petroleummotor werd gepresenteerd. Deze motor was erg bewerkelijk tijdens gebruik en daardoor geen succes.
Al snel verhuisde de machinefabriek naar Amsterdam-Noord waar de succesvolle opvolger, de gloeikopmotor in serie werd geproduceerd. De Kromhoutwerf ging door als scheepswerf, waar uiteraard ook veel motoren ingebouwd en onderhouden werden. Het stoomtijdperk was mede door die motor snel voorbij.
De door Kromhout ontwikkelde motoren hadden een heel goed rendement voor schepen. De familie Goedkoop kwam zelf uit de scheepvaart en richtte zich vroeg in de 20e eeuw op de motoren en werd een topindustrieel die ook nog eens sociaal voor het personeel was. Illustratief was dat ze de minste stakingen beleefden.
Ontstaan museum
In 1973 nam Stichting Werf ’t Kromhout het terrein over en een jaar later is de Vereniging Vrienden van de Werf ’t Kromhout opgericht. Zij zijn sindsdien de schatbewaarder en eigenaar van de collectie en de inventaris van ‘t Kromhout. De naam van de vereniging veranderde in 2012 in Vereniging Museum ’t Kromhout. Die pacht de hallen waarin het museum ondergebracht is.
De nieuwe voorzitter heeft veel ervaring met het bedrijfsleven. Hij was al eens vrijwilliger en werd teruggevraagd als voorzitter. De vereniging heeft 300 leden en 35 actieve vrijwilligers. Onder de vrijwilligers is nog één voormalige Kromhout-medewerker; de anderen zijn vooral techneuten uit de motorenwereld en ex-machinisten uit de scheepvaart.
Over twintig jaar weet niemand meer wat een brandstofmotor is
Zij reviseren motoren en houden ze draaiend. Die motoren zijn inmiddels van een uitstekende afzuiging en filterinstallatie voorzien om de uitstoot te beperken. Ze draaien bovendien allemaal op de synthetische diesel GTL. Oorspronkelijk draaiden de motoren op tal van soorten olie.
“Op de zondagen en dinsdagen zijn we er voor bezoekers, dat proberen we te verhogen, door meer dynamiek in het museum te brengen. We gaan de mensen meer te betrekken bij het museum, met allerlei activiteiten – ook voor kinderen”, vertelt Goedkoop.
Nieuwe huurder en activiteiten
“Wij zijn inmiddels de laatste die de historische ontwikkeling van verbrandingsmotoren in Nederland voor scheepvaart en vrachtwagens laten zien,” voegt Woldman toe. “In de komende jaren zal dat type motor uit het straatbeeld verdwijnen door elektrificeren en waterstof.”
“We zoeken manieren om mensen meer bij motoren te betrekken”, zegt Goedkoop. “Want over twintig jaar weet anders niemand meer wat een brandstofmotor is. De opleidingen tot dieselmonteur zal in de toekomst gaan verdwijnen en dit erfgoed moeten we bewaren.”
Scheepswerf ’t Kromhout krijgt een nieuwe helling en een huurder die er weer werk gaat maken van scheepsonderhoud. De focus komt te liggen op elektrisch varen en rondvaartschepen.
Door Evert Bruinekool
