Vermogens die in de toekomst van de ene op de andere generatie overgaan worden steeds groter. Het is daarom van belang om verantwoord bezig te zijn met zogenaamde nalatenschapsplanning door middel van het opstellen van passende testamenten.
Sinds 1 januari 2003 geldt als uitgangspunt voor het wettelijk erfrecht de wettelijke verdeling. Volgens de normale regels van de wet worden echtgenoot en kinderen hierbij voor een gelijk deel tot erfgenamen benoemd. De in het spraakgebruik vaak gehanteerde regel ‘de helft + een kindsdeel’ voor de echtgenoot is alleen van toepassing bij een huwelijk in gemeenschap van goederen, omdat de langstlevende de helft daardoor bij leven al heeft. De langstlevende wordt beschermd door de wettelijke verdeling.
Deze ‘wettelijke verdeling’ is de kern van de langstlevende bescherming waardoor de eigendom van alle aanwezige spullen (roerende zaken, zoals auto, meubels en bankrekeningen, maar ook onroerende zaken, zoals de woning) naar de langstlevende gaat en de kinderen niets anders krijgen dan een niet-opeisbare vordering ‘op papier’.
Echter, de erfbelasting die de kinderen over hun niet-opeisbare vorderingen moeten betalen, moeten door de langstlevende worden voorgeschoten. Dit betalen van erfbelasting over de erfdelen van de kinderen kan een nadeel zijn voor de langstlevende.
Dit is zeker het geval als er niet voldoende liquide middelen aanwezig zijn in het vermogen. Immers: kinderen hebben slechts een vrijstelling van € 19.000,- (2010) per kind. De langstlevende heeft een vrijstelling van € 600.000,- (2010).
In heel veel gevallen is het erfdeel van de kinderen groter dan € 19.000,- en moet er dus afgerekend worden met de fiscus. Dat is minimaal 10 procent en kan oplopen tot 20 procent.
Een goed alternatief voor de wettelijke verdeling kan het tweetrapstestament zijn. Hoe werkt dit testament?
Ook als er sprake is van een huwelijk met kinderen, is het mogelijk om de langstlevende tot enig erfgenaam te benoemen. De benoeming van de langstlevende tot in beginsel enig erfgenaam heeft tot gevolg dat alle vermogensbestanddelen die bij overlijden aanwezig zijn automatisch in eigendom bij de langstlevende terechtkomen. De kinderen worden in hetzelfde testament tot erfgenamen benoemd van al wat de langstlevende van de erfenis (van de eerstoverleden ouder) achterlaat.
Kinderen krijgen hun erfdeel (van de eerstoverleden ouder) in beginsel pas bij overlijden van de langstlevende. Zij gaan als het ware voorlopig de ‘erfrechtelijke wachtkamer’ in. De kinderen worden daarom ook wel ‘verwachters’ genoemd.Omdat kinderen nog niet direct mee erven als de eerste ouder overlijdt, is er dus geen erfbelasting te betalen voor de kinderen. De langstlevende echtgeno(o)t(e) erft alles.
Als dat alles minder is dan € 600.000,- (vrijstelling 2010) dan is er geen erfbelasting te betalen bij het eerste overlijden. U betaalt dus niet aan uw kinderen maar ook niet aan de fiscus! Dat komt pas als de langstlevende overlijdt.
De langstlevende heeft met deze regeling een zeer sterke positie ten opzichte van de kinderen. Het effect van deze tweetrapstestamenten lijkt veel op de hiervoor besproken wettelijke verdeling. Ook daar is per saldo de langstlevende de baas.
Het erfrecht zoals dat sinds 1 januari 2003 van toepassing is, geeft vele mogelijkheden om een en ander naar eigen inzicht te (kunnen) regelen. Deze regelingen zullen uitdrukkelijk bij testament moeten worden opgesteld. U kunt altijd zorgen dat u niet van de wettelijke verdeling afhankelijk bent door zelf testamentair maatwerk te maken.
Mede gelet op het bovenstaande, waaronder uitdrukkelijk begrepen de besparing van erfbelasting of het uitstellen van de betaling ervan tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot, is het maken van een testament een onderwerp om eens bij stil te staan. Een kort inventarisatiegesprek is vrijblijvend.
Anca Goedegebuure,
notaris bij Wery Goedegebuure & Partners in Zwijndrecht
