Het onderzoek van Water Recreatieadvies naar waterplanten maakt duidelijk dat de toename van waterplanten een landelijk probleem is en door ingrijpen van de mensen is ontstaan. Er is geen ruchtbaarheid aan het onlangs gepubliceerde rapport. De komende jaren zal de overlast door de extreem groeiende hoeveelheid waterplanten alleen maar erger worden. Tenzij er drastische maatregelen genomen worden, die veel geld kosten.
De belangrijkste oorzaken van de toename zijn een combinatie van maatregelen om het water schoner te krijgen. Dat is volgens het rapport gelukt; de chemische samenstelling van oppervlaktewater is nu goed. Al veertig jaar wordt er gemaaid, staat in het rapport. De luwteplaatsen bij Hoorn en de Markerwadden dragen ook bij aan de ontwikkeling van waterplanten. Fosfaten en andere vervuiling zijn teruggedrongen, zoals PAK’s en PCB’s. Dat speelde vooral om de blauwalg tegen te gaan. Ook de brasembevissing in opdracht van de vaarwegbeheerder heeft bijgedragen aan de toename van waterplanten. Het water werd helderder, ook door het uitzetten van waterplanten.
Omstreden
Er was veel tegenwerking bij het onderzoek voor het rapport. Reinier Steensma van Waterrecreatie Advies geeft hier geen toelichting op in het rapport. Zestien partijen brachten uiteindelijk toch de middelen bij elkaar.
“Veel partijen hebben geen bijdrage aan dit onderzoek geleverd, omdat men de uitslag al kende, al wist hoe het zat, de uitkomst gevaarlijk vond, wij (Waterrecreatie Advies) de achtergrond niet hadden om zo’n rapport te schrijven, het college net was opgestapt, het budget nog niet beschikbaar was, men de crowdfunding aanpak niet begreep of omdat wij beter eerst uit konden zoeken of het probleem wel serieus bestond”, schrijft Steensma.
“Na publicatie zullen mensen zeggen dat het rapport niet compleet is, ongenuanceerd, onvolledig, te kort door de bocht of gevaarlijk voor de toekomst van de watersport. Wij hebben veel informatie kritisch geanalyseerd en daar conclusies uit getrokken.”
Onbevaarbaar
Volgens het rapport zijn de methoden die nu worden ingezet om wier te bestrijden niet effectief: een druppel op de gloeiende plaat. Er zal lokaal onderzoek gedaan moeten worden om de plantengroei effectief tegen te gaan. “Het is beter om oplossingen te zoeken. Meer kennis te verzamelen, maar vooral om keuzes te maken en in te grijpen”, stelt Steensma in het rapport. “Want het loopt uit de hand als stranden onbruikbaar worden en water onbevaarbaar.”
Vooral fonteinkruid is een boosdoener, maar er zijn in totaal 24 soorten waterplanten die op de lijst voorkomen. Beperkingen van het maaien werken een effectieve bestrijding tegen. Er is al fonteinkruid gevonden dat van 4 meter diepte dat de oppervlakte bereikt. De belangrijkste voedselbron voor planten is fosfaat. Uit onderzoek blijkt dat het water dan wel schoon mag zijn, maar dat er nog voor jaren fosfaat in de bodem zit dat als voedsel kan dienen.
Pokon
In het IJsselmeer valt de overlast mee. Dit komt vooral door de bodemsoort. Er worden nu vwel eel waterplanten gezien in Trintelhaven bij de Friese kust en Enkhuizen. Het Markermeer, IJmeer en de randmeren zijn een ideale habitat voor waterplanten; daar zullen ze de komende jaren explosief groeien.
Er zijn talloze wateren waar overlast is. “Zelfs in de Zeeuwse stromen zoals het Veerse meer is de overlast groot”, volgens Steensma. “Het fosfaat in de bodem is het belangrijkste groeimiddel (‘Pokon’) voor fonteinkruid.”
Niet alleen de beroepsvaart heeft last, dat geldt evengoed voor de recreatievaart. In de circa 250 jachthavens in het IJsselmeergebied bevinden zich ruim 35.000 ligplaatsen en 30.000 boten, waarvan ruim 10.000 in de Randmeren. Waterrecreatie is een economische factor van belang. De omzet van de sector in het IJsselmeergebied is circa 500 miljoen euro.
Een jachthaven in het IJmeer heeft in de zomer van 2016 ligplaatshouders gevraagd of ze last hebben van waterplanten. 43 procent antwoordde ‘veel last’ en 24 procent wil daardoor zelfs niet meer zeilen als er waterplanten groeien.
Vaarroutes vrijhouden
Er is in de afgelopen jaren veel verbeterd voor het (water)milieu. Met de bijkomende kosten om vaarroutes vrij te houden voor de scheepvaart is echter geen rekening gehouden. In de komende jaren is te verwachten dat watersporters veel vaker gebruikmaken van de vaargeul, met het risico op een toename van het aantal ongelukken tussen beroeps- en recreatievaart.
