Bij de ASV-najaarsvergadering werd niet gesproken over boeren die voor de deur van Albert Heijn hadden geprotesteerd tegen 2% ‘groeiheffing’. Een gemiste kans om je loyaal te verklaren met de boeren en wat reuring te veroorzaken over uitwassen van marktwerking. Het beeld van de machtige opdrachtgever die de zwakke leverancier uitknijpt moet toch bekend voorkomen.
‘Groeiheffing’ is een mooie uitdrukking met een hoog George Orwell-gehalte. Het gaat om een korting op wat AH betaalt voor de agrarische producten, waarvan de opbrengst wordt aangewend om de expansie van AH te financieren. Alle halleluja over samenwerking ten spijt, kregen die boeren verenigd in een verzameling vakbonden helemaal niets voor elkaar zonder de steun van de binnenvaart. Die moet namelijk accepteren dat de opdrachtgever het ogenschijnlijk grondwettelijk recht heeft om nooit meer te hoeven betalen dan de laagst mogelijke prijs. In theorie is dat helemaal niet erg. Dankzij de markt wordt de schipper gedwongen zo efficiënt mogelijk te werken om zijn kostprijs laag te houden en zijn concurrenten te slim af te zijn. In theorie.
Ik ben dol op theorieën en voor de aardigheid dook ik in de oorsprong van het neoliberalisme. Eén van de grondleggers was Nobelprijswinnaar Friedich Hayek. Het boek ‘De weg naar Slavernij’ van deze Oostenrijkse econoom gaat over de macht van de overheid en vormde min of meer de aanleiding voor Margareth Thatcher en Ronald Reagan om de markt heilig te verklaren. In feite kwam er nooit een fatsoenlijke tegenbeweging (afgezien van de ASV en de Partij voor de Dieren), maar als je Hayek goed leest, is dat helemaal niet nodig. Hij ziet de markt als een grote verzameling van informatie en stelt dat nooit iemand over alle informatie kan beschikken, dus ook de overheid niet. Daarom werkt een volledig door de overheid gestuurde economie niet, maar de overheid mag bij hem wel ingrijpen in die markt als het uit de hand loopt.
Een andere observatie van Hayek is dat een vrije markt vroeg of laat leidt tot overproductie. Dus het veelkoppige monster van de overcapaciteit in de binnenvaart is gewoon onvermijdelijk. Het is een beetje een cliché om de overcapaciteit de schuld te geven, net als dat je alle problemen op de wereld niet mag herleiden tot de overbevolking. Misschien een idee om een groeiheffing in te stellen voor mens en markt. Daar ligt George Orwell niet wakker van.
