Of je er nu onderdoor vaart of overheen rijdt, de Moerdijk-bruggen liggen er zo logisch dat het lijkt of ze er altijd waren. Maar wanneer zijn ze gebouwd en vernieuwd? En hoe ziet hun toekomst eruit?
Het 19 kilometer lange Hollands Diep is een voormalige zeearm, aan de oostzijde begrensd door de Amer en de Nieuwe Merwede, aan de westzijde door het Haringvliet en het Volkerak. Het wordt door Rijn- en Maaswater gevoed en staat via de Dordtse Kil in open verbinding met de Noordzee.
Eeuwenlang was de enige mogelijkheid om vanuit zuidelijke richting naar Holland te reizen een tocht met boot of veerpont. Dit was niet zonder gevaar, het brede en grillige water was een groot obstakel en de combinatie van harde wind en sterke stroming kon hachelijke situaties opleveren.
Een bekend voorbeeld hiervan is het ongeluk bij Strijensas op 14 juli 1711 waarbij Johan Willem Friso, vorst van Nassau-Dietz door verdrinking om het leven kwam. Het zou echter nog bijna twee eeuwen duren voordat een vaste oeververbinding meer veiligheid en betere bereikbaarheid zou brengen.
Eerste spoorbrug
In de 19e eeuw begon men concrete plannen te maken voor een vaste oeververbinding tussen Moerdijk en het Eiland van Dordrecht. Als eerste kwam de spoorbrug gereed; na langdurig plannen en bouwen werd de enkelsporige brug geopend op 1 januari 1872. Het geheel bestond uit veertien stalen overspanningen en een draaibrug aan de zuidzijde.
In 1944 werd een gedeelte van de brug opgeblazen door de Duitse bezetter om de opmars van de Geallieerden vanuit het zuiden te stoppen. Na de Tweede Wereldoorlog is de brug hersteld: aan de noordzijde werd in het verlengde van de brug een spoordijk aangelegd waardoor er vier overspanningen minder nodig waren.
Tweede spoorbrug en Brug Hollandsch Diep
Tussen 1950 en 1955 werd de inmiddels tachtig jaar oude eerste brug deel voor deel vervangen. De tien boogvormige vakwerkdelen werden vervangen door vijf rechte, dubbelsporige exemplaren zonder draaibaar gedeelte. Elk deel rust op drie pijlers. De zo gemaakte verbinding tussen Antwerpen, Dordrecht en Rotterdam is tot op heden van internationaal belang voor het personen- en goederenvervoer per spoor.
Westelijk van de spoorbrug ligt sinds 2005 de Brug Hollandsch Diep, schakel in de hogesnelheidslijn Schiphol-Antwerpen. De markante brug met Y-vormige brugdelen is opgetrokken uit staal en beton.
Verkeersbrug
In de jaren 30 van de vorige eeuw werd westelijk van de spoorbrug een tweede brug gebouwd, voor autoverkeer. Deze bestond uit tien stalen vakwerkbrugdelen van ongeveer 100 meter elk. De brug van ruim een kilometer lengte werd op 12 december 1936 geopend door Koningin Wilhelmina.
Ook de verkeersbrug kwam niet ongeschonden door de Tweede Wereldoorlog; in september 1944 werden brugdelen onbruikbaar gemaakt door de Duitsers, maar deze werden kort na de bevrijding hersteld.
Verbreding
Door het snel groeiende autoverkeer bleek de capaciteit van de brug al spoedig te gering. De A16 was een belangrijke noord-zuid-verkeersader geworden. Er werd besloten de brug te verbreden.
De pijlers waren robuust genoeg uitgevoerd om een nieuw ontwerp te realiseren. De constructie bestaat uit tien kokerliggers met een ‘uitkragend‘ brugdek. De brugdelen werden één voor één ingevaren om overlast voor het weg- en waterverkeer te beperken. De verkeersbrug bevat nu twee maal drie rijstroken en aan weerszijden een fietspad.
Keizersveer en Spijkenisse
Niet alleen de A16 vroeg in de jaren 70 om een bredere brug, ook de oostelijk gelegen brug bij Keizersveer bleek een flessenhals te zijn geworden. De in 1968 geopende vierbaans A27 versmalde bij de oude overspanning naar één rijstrook per richting.
De oude Spijkenisserbrug was eveneens dringend aan vervanging toe. Deze was voorzien van een hefgedeelte, moest vaak open en door de smalle rijstroken ontstonden lange wachttijden voor auto- en scheepvaartverkeer. Door de sterke groei van Spijkenisse en Hoogvliet was een oplossing hoognodig. Daarvoor werden de vrijgekomen, solide vakwerkdelen van de Moerdijkbrug gebruikt.
In Keizersveer werden de drie oude boogbruggen vervangen door zes delen van de Moerdijkbrug. Twee ervan zijn ingekort. Twee gedeelten van de verwijderde brugliggers dienen nu als monument aan de zuidkant van de verkeersbrug Moerdijk. Hierin is een monument uit 1936 gevat, waarin wapens van twaalf steden uit Noord en Zuid zijn verwerkt.
In de Oude Maas tussen de kilometerraaien 1002 en 1003 werd noordelijk van de oude Spijkenisserbrug een nieuwe hefbrug gebouwd, bestaande uit vier paar betonnen heftorens en vier aangepaste brugdelen van de Moerdijkbrug. De doorvaarthoogte nam toe en in plaats van twee smalle rijstroken kwamen er nu drie, waaronder een wisselstrook. De brug die deel uitmaakt van de N492 werd in op 11 juli 1978 geopend. Ook hier staan nog delen van de oude brug als monument, aan beide zijden van de rivier.
Nautische bijzonderheden
Hoewel een breedte van ongeveer 100 meter tussen pijlers vrijwel nooit een probleem vormt voor de scheepvaart, kan de hoogte wel sterk verschillen. Weliswaar is het verschil tussen hoog- en laagwater bij de Moerdijkbruggen na de Deltawerken teruggebracht van 2 meter naar gemiddeld 30 centimeter, bij grote waterafvoer van Rijn en Maas in combinatie met harde noordwestenwind kan de maximale onderdoorvaarthoogte behoorlijk afnemen.
Ook zijn de bruggen bij de landhoofden lager en lijken de doorvaartopeningen voor afvarende schepen niet precies achter elkaar te liggen. Zonder gebruik van radar bij duisternis was dit vaak een zoekplaatje voor schippers die ter plaatse minder bekend waren. Maar ook met radar was er door zogenoemde fantoomecho’s soms even een derde brug te zien, al vóórdat de HSL-brug er lag.
Toekomst
De 45 jaar oude delen van de verkeersbrug zijn aan slijtage onderhevig. Door rechts aanhoudend verkeer rijden de, zwaardere, vrachtwagens op de vleugels van de brug en personenwagens meer op het beter ondersteunde midden. Deze belasting vergt veel van de constructie. Al enige tijd wordt gestudeerd op plannen om de brug te vervangen, er is echter nog geen besluit genomen.
Ook de brug in Keizersveer wordt vervangen. De zes brugdelen staan ‘in de aanbieding’ op de website van de Nationale Bruggenbank.
Wat er ook gebeurt: de Moerdijkbruggen blijven ook in de toekomst wat ze al zo lang zijn: schakels tussen Noord en Zuid.
