De verschuiving van wegvervoer naar binnenvaart kan CO2-uitstoot van de transportsector verlagen. Om dat mogelijk te maken is het volgens ABN AMRO van belang dat het nieuwe kabinet investeert in onderhoud en uitbreiding van de infrastructuur. Concreet noemt de bank sluizen en bruggen.

Dat staat in de Subsectorprognoses Transport en Logistiek 2024-2025 die ABN AMRO 28 mei publiceerde. Volgens de bank staat de transportsector voor de grote uitdaging om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dan is het verschuiven van vervoer over de weg naar de binnenvaart of het spoor een interessante optie. Niets nieuws, maar toch vindt ABN AMRO het belangrijk om de boodschap nog maar eens af te geven aan coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB.

Er moet fors meer geïnvesteerd worden in de binnenvaartinfrastructuur, aldus ABN AMRO. “Binnen het coalitieakkoord kabinet Rutte III was besloten extra geld vrij te maken voor het onderhoud van de infrastructuur. Door stikstofproblemen is dit stopgezet en beloofd om de overige begroting in onderhoud te steken. In praktijk is hier echter nog nauwelijks iets van te merken.”

Voor 2024 stelde het kabinet Rutte IV 654 miljoen euro beschikbaar voor het onderhoud van de vaarwegen. “Dit bedrag zou genoeg moeten zijn om het huidige achterstallig onderhoud op te knappen. Echter is er geen budget voor het uitbreiden van de capaciteit van bijvoorbeeld sluizen.”

Binnenvaart verliest aandeel

Het gaat niet goed met de vaak bepleite modal shift, constateert ABN AMRO. “Om bedrijven in Nederland te stimuleren meer gebruik te maken van de binnenvaart of het spoor heeft het kabinet Rutte IV per 2023 de Model Shift-subsidieregeling ingevoerd. Per verplaatste container op een binnenvaartschip of goederentrein ontvangen ondernemers een bedrag van maximaal 20 euro. Ondanks deze maatregel blijkt uit cijfers van Europees bureau voor statistiek Eurostat dat de Modal Shift in Nederland nauwelijks vaart maakt.”

Volgens Eurostat is het aandeel van het wegvoer in Nederland in de periode 2012-2021 toegenomen, afgemeten naar de vervoersprestatie (gemeten in miljoen tonkilometer) van 46,8 naar 51,7 procent, een stijging van 4,9 procentpunt. Het aandeel van de binnenvaart daalde in die periode van 47,1 naar 41,9 procent, min 5,2 procentpunt. Per saldo verloor de binnenvaart dus ook aan het spoorvervoer: 0,3 procentpunt.

Achterstallig onderhoud

Voor de daling van het binnenvaartaandeel ziet ABN AMRO een aantal oorzaken. De toestand van de vaarwegen werd al benoemd. Het achterstallig onderhoud van de infrastructuur heeft tot gevolg dat het oponthoud in de binnenvaart ruim verviervoudigd is ten opzichte van 2016, aldus de bankeconomen. Veel sluizen en bruggen naderen het einde van hun technische levensduur. Storingen zorgen voor stremmingen en vertragingen. Dat kost de sector en klanten tijd en kost geld. Het is ook slecht voor de betrouwbaarheid van het vervoer over water.

Dat geldt ook voor de waterstanden van rivieren. Als gevolg van de klimaatverandering wisselen langere periodes van laag- en hoogwaterstand elkaar af. “Zo is in de afgelopen jaren de binnenvaart ernstig beperkt door perioden van droogte. (…) Om dezelfde hoeveelheid goederen te vervoeren bij hoog- of laagwater is meer varen of omvaren noodzakelijk.”

Personeelstekort

Een andere oorzaak is het personeelstekort. “De traditionele overdracht van het beroep schipper van vader op zoon is al een ruime tijd niet meer het geval. Langdurig op het water werken en eventueel wonen op een boot is niet meer aantrekkelijk.” Aldus ABN AMRO.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek werken momenteel circa 19.000 mensen in de binnenvaart. Om de Europese doelstelling van een toename van 25 procent goederenvolume voor de binnenvaart tot 2030 te behalen, zijn volgens berekeningen van Wereld van de Binnenvaart 20.000 nieuwe medewerkers nodig.

Dan is er ook nog de verandering in ladingstromen. Door de uitfasering van kolencentrales in Duitsland is een daling te zien in de vervoerde droge bulk, en dat is nu eenmaal het grootste ladingsegment voor de binnenvaart. Kolen op de eerste plaats, maar ook de vraag naar ijzererts neemt af.

Parttime banen

Volgens ABN AMRO moet anders worden gedacht en gehandeld in de transportsector: “Een mogelijke oplossing voor bedrijven die de voorkeur geven aan directe wegverbindingen zijn de zogenoemde Corridors. Dit zijn vaste lijndiensten van binnenvaartschepen tussen bijvoorbeeld de Rotterdamse haven en de binnenlandse terminals. Door gebruik te maken van deze diensten is de planning minder intensief. Ook maken Corridors het makkelijker om lading te bundelen. Dit vermindert de transportkosten en de CO2-uitstoot per vervoerseenheid.”

Het rapport presenteert ook ideeën om het tekort aan personeel aan te pakken. “Het beroep zou aantrekkelijk gemaakt kunnen worden door parttime vacatures aan te bieden of door meer afwisseling van diensten voor het personeel. Jongeren eisen tegenwoordig een betere balans tussen werk en privé. Transportactiviteiten zouden alleen doordeweeks plaats kunnen vinden, zodat de schippers in het weekend thuis zijn.”

Ook de genderkloof moet kleiner: “Slechts een klein gedeelte van de schippers is vrouw. Door het beroep aantrekkelijker te maken voor vrouwen wordt de kloof gedicht en kan het tekort aan personeel voor een gedeelte opgevuld worden.”

Herstel voor transportsector

“Na een moeilijk jaar, waarin de internationale handel afnam door de snelle afbouw van overtollige voorraden, tekenen zich in de Nederlandse transportsector tekenen van herstel af”, stellen de transporteconomen bij de bank.  Na de krimp van 3 procent in 2023 verwacht ABN AMRO voor dit jaar een plus van 2 procent en voor 2025 zelfs 2,5 procent groei voor de sector.

Naar verwachting groeit vooral de luchtvracht (+10 procent). De binnenvaart herstelt zich enigszins van de klap die de sector in 2023 kreeg, toen er 5,2 procent minder lading werd vervoerd. Voor 2024 en 2025 zit vervoer over water precies op het gemiddelde van de transportsector als geheel: respectievelijk 2 en 2,5 procent groei. Voor de zeevaart ziet ABN AMRO in beide jaren een toename van 2 procent.

Het herstel zal met name te danken zijn aan de groei van de wereldhandel, voorspelt ABN AMRO: 1,8 procent dit jaar en 2,6 procent volgend jaar. De binnenlandse vrachtvolumes worden nog wel gedrukt door een krimp in de bouwsector, naar verwachting 2,5 procent. “Met name de binnenvaart en het wegvervoer worden daardoor geremd. Vanaf 2025 wordt een langzaam herstel van de bouwproductie voorzien.”