Omdat Rijkswaterstaat het niet deed, nam Freek van IJken, schipper-eigenaar van het ms Stad Nijkerk en secretaris van Koninklijke Schuttevaer-afdeling Utrecht, afgelopen weken de taak van konvooileider voor de Randmeren op zich. Sinds 12 januari plande hij de vaarten, regelde hij de aanwezigheid van ijsbrekers en het standby staan van sleepboten. Van IJken verzorgde ook de administratie, verstuurde rekeningen aan de deelnemende schippers en nam de communicatie met Rijkswaterstaat voor zijn rekening.
Door de ijsvorming stelde Rijkswaterstaat een vaarverbod in en kondigde de verplichting tot konvooivaart af – voor het eerst in de geschiedenis van de Randmeren. “Toen dachten wij nog dat Rijkswaterstaat direct maatregelen zou nemen”, aldus Freek van IJken. “Maar dat was dus niet het geval. Een aantal dagen of weken stilliggen, kunnen de meeste schippers zich niet permitteren. Bedrijven die zelf schippers in dienst hebben die niet kunnen varen, moeten zorgen voor alternatieven.”
De Stad Nijkerk van Freek van IJken op het Gooimeer nabij de Hollandse Brug. (foto E.J. Bruinekool Fotografie)
Gewoonlijk vervoeren binnenschippers wekelijks circa 15.000 ton naar Nijkerk, Amersfoort en Baarn. “Omdat wij gebroken hebben, is het gelukt tweederde daarvan alsnog te vervoeren. De rest is de afgelopen weken óf via de weg óf gewoonweg niet vervoerd.”
Taak verwaarloosd
“Als niemand het doet, dan doe ik het maar”, verklaart Van IJken zijn actie. “En natuurlijk heb ik het ook voor mijn werkgever gedaan. Voor De Heus vervoer ik samen met een collega per week 5.000 ton lading. Dan ga ik niet toekijken hoe de boel in het honderd loopt omdat de aanvoer stagneert.”
“Maar vreemd is het wel. Want Rijkswaterstaat is als beheerder verantwoordelijk voor de vaarwegen en voor het mogelijk maken van transport via die vaarwegen. En dat geldt ook voor het stuk naar de Hollandse Brug en voor de Randmeren. En juist die taak heeft Rijkswaterstaat de afgelopen maand totaal verwaarloosd.”
Voor Van IJken betekende het een aanzienlijke hoeveelheid extra werk. “Voor sommige vaarten meldden zich wel negen schepen aan. Daar ben je dan wel voor verantwoordelijk. Jij moet alles regelen en zorgen dat alles goed verloopt.”
Schade claimen
Wat steekt, is dat Van IJken herhaaldelijk te horen kreeg dat Rijn & IJssel het monopolie zou hebben op het ijsbreken voor het IJsselmeer. “Die vragen dus 450 euro per uur. Dat vind ik nogal wat. Ik heb voorgesteld andere schepen in te huren. De Frankenwarte bijvoorbeeld kost 800 euro per dag. Aanvankelijk mocht dat niet. Uiteindelijk kreeg ik toestemming om andere schepen in te huren. Maar het kostte wel enorm veel tijd om dat geregeld te krijgen.”
Het bleef echter niet bij dat ene incident. “Een deel van ons konvooi werd niet geschut terwijl anderen wel werden geschut, moest twee ijsbrekers hebben terwijl anderen met één ijsbreker voeren, mocht niet doorvaren terwijl anderen wel doorvoeren. En zo kan ik nog wel even doorgaan.”
Nico Fine van Hoorn Shipping bevestigt deze incidenten. “Het is pure willekeur. Het lijkt wel of iemand zonder enige kennis van zaken van achter een bureau beslist of er gevaren mag worden. Wij hebben meegemaakt dat een Rijkswaterstaat-ambtenaar aan boord kwam en dat wij niet mochten varen terwijl alles open was. Schepen kwamen laat binnen en wij mochten niet eens weg. Al met al hebben wij de afgelopen weken meer dan 20.000 euro schade opgelopen. Dat bedrag gaan wij claimen bij Rijkswaterstaat.”
Dat Hoorn Shipping commerciële belangen boven veiligheid laat gaan, bestrijdt Fine. “Op onze schepen zitten gezinnen met kinderen. Je dacht toch niet dat wij hen ook maar enig risico laten lopen.”
Ontheffing
Rijkswaterstaat noemt Van IJken geen konvooileider. “Van IJken heeft een ontheffing gekregen op het vaarverbod met daarin voorwaarden waaronder hij mocht varen”, meldt woordvoerster Jenneke Blok. “Het is regelmatig voorgekomen dat andere schippers met hem mee konden varen in het konvooi, waardoor bijvoorbeeld in het voordeel van alle deelnemers de kosten gedeeld konden worden.”
De regels zoals die voor Van IJken golden, golden volgens Rijkswaterstaat voor iedereen. “Het is de konvooileider die bepaalt waar en wanneer er wordt gevaren. En dan kan het gebeuren dat het ene konvooi doorvaart en het andere niet.”
Die verklaring raakt volgens Van IJken kant noch wal. “Het is immers Rijkswaterstaat die mij op dat moment heeft verboden door te varen.”
“Er zijn interne werkafspraken”, reageert Blok. “Er was afgesproken dat er tussen negen uur ’s ochtends en vijf uur ’s middags mocht worden gevaren, met een uitloop tot zeven uur ’s avonds.”
Dat Rijkswaterstaat ‘wispelturig’ zou zijn in het toepassen van de regels – iets dat de afgelopen weken regelmatig in minder fraaie bewoordingen te beluisteren viel over de marifoon – bestrijdt Blok: “Wij zien dat als zorgvuldig. De omstandigheden kunnen per dag en zelfs per uur zodanig wijzigen dat aanpassing van de regels noodzakelijk is om de veiligheid te kunnen garanderen.”
(Evert Bruinekool)
