Waterschap Limburg laat een zelfsluitende kering bouwen in de Maas. Die zal vanaf november de Maashoek in het dorp Steyl plus het achterland beschermen tegen hoogwater.
De nieuwe kering is dringend nodig, zo bleek na onderzoek. Steyl heeft een beschermd dorpsgezicht met een magnifiek uitzicht op de Maas en – andersom vanaf de Maas op Steyl. Een dijk of andere permanente beschermingsmaatregel zou dat uitzicht verstoren. De zelfsluitende kering doet dat straks alleen op momenten dat het echt nodig is: bij hoogwater.
Het is een technisch hoogstandje van Waterschap Limburg en Dijkzone Alliantie, de aannemerscombinatie van Ploegam, Dura Vermeer en Hollandia Infra. De enig andere zelfsluitende kering in Nederland is gebouwd in het Utrechtse Spakenburg. Die is 0,70 meter hoog en dient als richtlijn voor de kering in Steyl. Die van Steyl kan maar liefst 3,50 meter water keren.
Bij een normale waterstand van de Maas is de kering ingepast als een buitendijks ‘balkon’ en dient hij als openbare verblijfsruimte. Bij hoogwater komt het balkon, dat het water tegenhoudt, uit zichzelf omhoog.
Dijkversterking
Op een aantal plekken langs de Maas in Noord- en Midden-Limburg is geconstateerd dat de dijken niet sterk en hoog genoeg zijn om de steden en dorpen in de toekomst te beschermen tegen hoogwater. De Maashoek bij Steyl is een van die plekken. De dijkversterking bij het kloosterdorp is onderdeel van het landelijke hoogwaterbeschermingsprogramma. In de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken gaat 2.000 kilometer rivierdijk tot 2050 op de schop.
Waterschap Limburg is dijkbeheerder langs de Maas in Limburg en heeft de taak ze op te waarderen naar de nieuwe wettelijke norm, die in 2017 is opgesteld. Over 25 jaar moeten alle rivierdijken aan die norm voldoen. “Wij hogen de dijken gefaseerd en veilig op”, begint Jasper van de Hoef, projectmanager bij Waterschap Limburg.
Zwakke schakel
“Het dijkvak Steyl-Maashoek is 245 meter lang en een zwakke schakel in het dijktraject dat dringend aangepakt moet worden. In 2003 is tijdens hoogwater al eens een doorgang in de waterkering bezweken die tijdelijk was dichtgezet met schotten. Daardoor kwam Steyl-Maashoek onder water te staan. Bij een volgend hoogwater in 2011 werden zand meevoerende wellen geconstateerd, doordat er veel water onder de kering doorliep. Als gevolg daarvan stelde het waterschap een calamiteitenplan op.”
Dat werd bij het hoogwater van 2021 voor het eerst uitgevoerd. Van de Hoef: “We hebben in Steyl het plein onder water gezet om tegendruk te geven. Ook hebben we het verbeteren van de dijken in twee tijdvakken opgedeeld. Het eerste tot 2030 en het volgende tot 2050. In de periode tot 2030 pakken we de meest urgente projecten aan. Dat zijn er achttien. Na 2030 komt het resterende gedeelte aan de beurt.”
Het dijkversterkingsproject bij Steyl begon met een verkenning, planstudie en beoordeling van de verschillende alternatieven. “Uiteindelijk is ervoor gekozen om het huidige tracé iets in te korten. Een knik werd eruit gehaald en een lang recht stuk kwam ervoor in de plaats. Daarbij waren we uitgekomen bij een zelfsluitende kering.”
Vlotterkering
Om een zelfsluitende waterkering toepasbaar te maken voor Steyl was een enorme schaalsprong nodig. Als opdrachtgever ging Waterschap Limburg via een marktconsultatie te rade bij aannemers. Daarna volgden een programma van eisen en de uiteindelijke aanbesteding. Drie bedrijvencombinaties kregen de ruimte om zelf een oplossing en ontwerp aan te dragen.
Dijkzone Alliantie, het samenwerkingsverband van Ploegam, Dura Vermeer en Hollandia Infra, kwam met een horizontaal liggende, scharnierende en drijvende Vlotterkering als beste uit de bus. Het concept daarvan is bedacht van Gerard Jansen en Jan Vermond uit Zuid-Holland. Zij wonnen er in 2007 een Europese prijsvraag van Hoogheemraadschap van Delfland mee. De vaste kering bestaat uit gekoppelde en scharnierende kleppen, die voorzien zijn van een drijflichaam, dat bovenin een betonnen bak hangt. Bij hoogwater loopt de bak vol met water en dan scharniert de klep zich volledig automatisch naar de kerende hoogte van 3,50 meter. Het werkt hetzelfde als een vlotter in de wc.
Dijkzone Alliantie heeft het concept van de Vlotterkering overgenomen. Het is voor het eerst dat het op deze schaal toegepast wordt. “De kering bestaat uit twaalf klepdelen over een lengte van 134 meter, die aan weerszijden zijn afgesloten met een poort. De klepdelen zijn flexibel met elkaar verbonden en moeten tot op de centimeter nauwkeurig en gelijktijdig bewegen. De afsluiting vindt plaats met rubberen afdichtingen”, vertelt Jasper van de Hoef.
Buitendijkse vlonder
De vereiste betrouwbaarheid voor het sluiten van de klepkering is zeer hoog. “De zelfsluitende kering mag slechts éénn keer in de 100.000 jaar falen door niet te sluiten. Techniek en ruimtelijke kwaliteit komen samen in dit bijzondere project. De kering fungeert als een buitendijkse vlonder.”
“Bij de kering wordt extra verblijfsruimte gecreëerd aan de Maas. Het buitendijkse ‘balkon’, dat zo ontstaat, wordt een mooie plek om straks te wandelen. Mensen kunnen dan genieten van het uitzicht over de Maas.”
De werkzaamheden startten vorig jaar met het aanbrengen van een damwandscherm, vertelt Van de Hoef. “Eerst werd de oude kering gesloopt. Dat kon veilig gebeuren achter die damwand. De damwand heeft straks nog een functie. Hij fungeert vanaf 2025 als ‘kwelscherm’ en stabiliteitsscherm. Wanneer de kering bijna klaar is, wordt de damwand deels afgebroken tot op de vastgestelde hoogte en dan verbonden met de bakconstructie. Tijdens de bouwvak van dit jaar worden de kleppen erin gehangen. Als dat succesvol verlopen is, kan de aannemer de kering afmonteren.”
De constructie is dan klaar. Het ligt in de planning om de kering gereed te hebben voor 1 november, als het hoogwaterseizoen begint. Dit najaar pakken we de herinrichting van het plein nog aan.”
Door Noud van der Zee
