Het onderzoek dat onderwaterarcheologen in de IJssel bij Kampen uitvoeren, heeft een schat aan nieuwe informatie opgeleverd over het scheepswrak van de middeleeuwse IJsselkogge. Gebleken is dat de kogge niet volledig is ontmanteld, zoals eerst werd gedacht. Spectaculair is de vondst van een kombuis aan boord, compleet met koepeloven en geglazuurde tegels. De unieke vondsten en de zorgvuldige voorbereiding maken dat de berging van de IJsselkogge later plaatsvindt. De planning is dat dat in januari gebeurt.
Veel scheepsonderdelen zijn goed bewaard gebleven, zoals een deel van het achterdek, jufferblokken en de binnenbetimmering in het achterschip. Onder water stuitten de archeologen onverwachts ook op een deel van de oever van het middeleeuwse Kampen of Brunnepe. En ze vonden werktuigen uit de prehistorie.
Oven
Afgelopen maand werden de twee kleinere scheepswrakken, een aak en een punter, al boven water gebracht. Sindsdien richt het onderzoek zich op de IJsselkogge. Bij het verwijderen van zand uit het wrak zijn veel ontdekkingen gedaan. Er is een achterdek met daarop een stookplaats met koepeloven aangetroffen, opgebouwd uit bakstenen en geglazuurde tegels.
De vondst van de koepeloven noemen de archeologen uniek. Met 3D-onderwaterfotogrametrie is het geheel prachtig in beeld gebracht. De vondst geeft een beeld van het leven aan boord en de gebruikte materialen kunnen een indicatie geven van de herkomst van het wrak. Dat wordt op dit moment nader onderzocht.
Jutterblok
Er kwamen veel scheepsarcheologische details aan het licht, zoals de ophanging van het roer, planken van het achterdek en binnenbetimmering in het achterschip in de vorm van houten wandjes die de ruimte in het achteronder indelen. Het is de eerste keer dat dit bij een middeleeuws schip is aangetroffen.
Verder is een intacte wantrustconstructie aangetroffen. Het wantrust zit aan de buitenkant van het boord en dient voor de verbinding van de touwen die de mast ondersteunen, de zijstagen. Deze bestaat uit 7 ijzeren bevestigingsbouten (puttingijzers) met oog. Aan twee daarvan zat nog een jufferblok bevestigd, een blok met drie gaten waar de lijnen doorheen werden geschoren.
[kader positie=”rechts” breed=”50″]Combinatie Isalacogghe
De combinatie Isalacogghe bestaat uit drie bedrijven, die gespecialiseerd zijn in archeologisch onderzoek (ADC ArcheoProjecten), duikwerkzaamheden (Baars-CIPRO) en berging van schepen (HEBO Maritiem). Het team bestaat uit onderwaterarcheologen, scheepsarcheologen, duikers, fysisch geografen, een specialist op het gebied van 3D onderwaterfotogrammetrie, surveyors en bergingsspecialisten. Samen wordt keihard gewerkt om deze unieke berging en dit bijzondere archeologische onderzoek tot een goed einde te brengen, gebruik makend van innovatieve bergingstechnieken en 3D technieken. [/kader]
Niet ontmanteld
De IJsselkogge blijkt niet volledig ontmanteld te zijn, zoals men wel zou verwachten bij een opzettelijk afgezonken schip. Of dit de theorie van middeleeuws watermanagement ondermijnt, is op dit moment nog niet te zeggen. De komende weken wordt het onderste deel van de IJsselkogge vrij gelegd. Mogelijk worden daarbij nog nieuwe vondsten aangetroffen.
Oude oever
Vastgesteld is dat de IJsselkogge, tezamen met de aak in het verlengde, haaks op een middeleeuwse oever ligt, met de achtersteven in de richting van Kampen. Op die oever zijn houten paaltjes aangetroffen, vermoedelijk fundamenten van bouwwerken of structuren op de kant. Een van deze paaltjes stamt uit de 14e eeuw.
Prehistorie
Verspreid in het onderzoeksgebied zijn verschillende vuurstenen werktuigen gevonden, die duiden op een laag met prehistorische bewoningsresten in de nabijheid van de wrakken. Deze zijn door de tijd heen los geschuurd door de stroming van de rivier en vermengd met het zand waarmee de IJsselkogge is gevuld. Nader onderzoek moet deze laag scherper in beeld brengen.
Berging
De 20 meter lange IJsselkogge, met een geschat gewicht van 50 ton, is nu bijna geheel vrij gelegd en in het midden van het hijsframe gepositioneerd. Voor de berging is een innovatieve methode ontwikkeld. De afgelopen weken is de spuitlans geïnstalleerd, het systeem waarmee op basis van waterkracht tunnels onder het wrak door worden gespoten. Deze lans brengt hijsbanden aan onder het wrak, op een meter van elkaar. De hijsbanden maken deel uit van de bergingsmand waarin de kogge wordt gefixeerd en gelicht.
Om het wrak in zijn geheel en in goede staat boven water te halen is meer tijd nodig dan eerst werd gedacht. De berging, oorspronkelijk gepland voor medio december, zal nu in januari plaatsvinden.
Ruimte voor de Rivier IJsseldelta
De IJsselkogge wordt geborgen om de zomerbedverdieping van de IJssel te kunnen uitvoeren. De IJssel wordt op dit moment tussen de Molenbrug en de Eilandbrug over een lengte van 7,5 kilometer gemiddeld 2 meter uitgebaggerd. Daarnaast wordt de hoogwatergeul Reevediep aangelegd ten zuiden van Kampen. Beide maatregelen samen zorgen ervoor dat het risico op overstromingen in de regio Kampen-Zwolle wordt verkleind.
