De situatie van de vaargeul naar de Randmeren is nog steeds een ondergeschoven kindje bij de ‘ijsberichtgeving’ van Rijkswaterstaat, zo klagen schippers die daar frequent varen. Zij melden dat deze winter regelmatig onduidelijkheid is over de ijssituatie op de Randmeren en het Markermeer. Ook informatie over de ijssituatie in de geul Hollandse Brug naar de Pampusgeul blijft volgens hen vaak achterwege. Rijkswaterstaat lijkt zelf niet goed op de hoogte van de situatie. Er zijn regelmatig vaarverboden terwijl de Randmeren of delen van het Markermeer nog open zijn.
De Stad Nijkerk van schipper Freek van IJken is diverse malen naar de Krabbegatsluis gevaren in plaats van gebruik te maken van de Houtribsluis. Van IJken vermoedde terecht dat deze route beter bevaarbaar zou zijn omdat de wind het ijs richting de Flevopolder dreef. Rijkswaterstaat deed hierover vooraf geen uitspraken.
Vast in het ijs
Het grootste probleem voor Van IJken was dat hij in de nacht van 22 december, toen er geen vaarverbod gold voor het Markermeer, met de Stad Nijkerk vast raakte in het ijs en zelfs tegen betaling geen hulp kon krijgen. Er was op dat moment wel een advies gegeven te wachten op de scheepvaartbegeleiding die van 07.00 tot 19.00 aanwezig was op het Markermeer.
“Wij liepen vast nabij de Pampusgeul. Omdat wij met spoed zonnebloempellets moesten laden voor veevoederfabrikant De Heus hebben wij gekozen voor betaalde hulp van een ijsbreker. Andere ijsbrekers, die enkele kilometers verderop lagen, weigerden te komen.”
Op het IJmeer kruipt een ijsbreker in de nevel langzaam terug van de Randmeren naar Amsterdam. (foto E.J. Bruinekool Fotografie)
Navraag leert dat dit komt doordat deze ijsbrekers, ingezet door Muller Dordrecht, onder contract staan bij Rijkswaterstaat. “Wij werken uitsluitend in opdracht van Rijkswaterstaat en werken niet buiten de door RWS gestelde tijden”, stelt Jacob van Sloten van Muller Dordrecht.
De Stad Nijkerk had geen andere keuze dan een bevriende schipper in te schakelen. Dat de reis mogelijk extra kosten met zich mee zou brengen, had Van IJken vooraf besproken met zijn opdrachtgever. “De Heus had twee opties: de fabriek stilleggen of extra kosten maken. Zij hadden al toestemming gegeven om extra kosten te maken.”
Het duurde uiteindelijk vier uur voordat De Stad Nijkerk uit het ijs werd bevrijd door de Maasstroom 7, die voor deze klus uitrukte vanuit de Coenhaven. “En al die tijd lagen wij met een noord-noord wind kracht 6 dwars op het schip te wachten.”
Risico
“Wij hebben ook vaar- en rusttijden waaraan we ons moeten houden”, stelt Van Sloten.”De scheepvaart is opgeroepen niet te varen buiten de ijsbreektijden van 07.00 tot 19.00 uur. Doe je dat wel, dan neem je een weloverwogen risico.”
Dat wil niet zeggen dat Van Sloten absoluut geen actie onderneemt buiten die tijden. “Als er levensgevaar is, staan wij met alle boten direct paraat. In andere gevallen wachten wij tot de volgende ochtend. De Centrale Meldpost IJsselmeergebied stelt ook duidelijk dat het niet onze taak is voor ieder ‘wissewasje’ af te wijken van de regels. Het mts Vinkel van VT Chemicals werd om diezelfde reden pas de volgende dag op dezelfde route bevrijd.”
Onduidelijk
De problemen van de nacht waarin hij in het ijs vast kwam te zitten, vormen maar één van de voorbeelden die Van IJken noemt. Een andere irritatie is de onduidelijkheid in de informatie over ijs en vaarverboden. “Op de ijskaart wordt nu aangegeven dat er matig ijs is tussen Nijkerk en Harderwijk. In werkelijkheid blijkt er echter zulk dik ijs te liggen dat het voor een doorsnee schip onbevaarbaar is. Je kunt gerust zeggen dat er sprake is van verkeerde informatie en van zeer slechte informatie over alternatieve routes.”
Over één ding is de schipper wel positief: “Als ze varen, werkt de bemanning van de ijsbrekers uitstekend samen met schippers die in problemen zijn geraakt.”
Wachten
Ook Ben Vliek, schipper van containerschip Fides, is niet gelukkig met de gang van zaken. “Het begon al toen er net ijs lag en twee schepen op elkaar voeren. Rijkswaterstaat besloot tot een vaarverbod. Dat vaarverbod was overbodig. Er hadden gewoonweg al ijsbrekers moeten zijn. Nu moesten wij uren wachten op de ijsbrekers die nota bene uit Rotterdam moesten komen.”
“Het lijkt mij dat je van tevoren weet dat het noordwestenwind wordt en dat het koud is en kouder wordt. Daarop moet je anticiperen. Wij moeten 24 uur van tevoren laad- en losafspraken maken met havens. Dan kun je dit oponthoud niet gebruiken.”
Vliek is verontwaardigd. “Je kunt er geen peil op trekken. Met strak blauw weer en geen centje pijn mag je niet varen. En het kan nog vreemder. Ik ben een leeg schip tegengekomen met daarachter een ijsbreker. Dat verzin je toch niet!”
Sluis
Vliek voorziet meer problemen: “In Lelystad is er één sluiskolk en voor zover ik weet worden er geen extra aggregaten met lucht ingezet om die sluiskolk open te houden. Het is al eens gebeurd dat de sluisdeuren uitvielen en dat de sluis gestremd was door het ijs.”
Net als Van IJken klaagt ook Vliek dat Rijkswaterstaat niet altijd op de hoogte is van actuele situaties. “Collega’s lagen bij de Ketelbrug met open water en mochten niet naar Lelystad varen. Uiteindelijk voeren ze toch verder en toen werden ze in Lelystad opgewacht door de politie.”
Ben Vliek zou het logisch vinden als Rijkswaterstaat bij een stremming rekening houdt met het type schip en het motorvermogen. “Als je 200 pk hebt, kan ik me voorstellen dat je snel in de problemen komt. Maar heb je 1.500 of 2.000 pk, dan kun je nog uit de voeten. En alsjeblieft, ga niet gelijk stremmen als er eens iets gebeurt. De politie sluit toch ook niet de hele snelweg af als er een ongeluk is gebeurd.”
Intensieve scheepvaartbegeleiding
Gevraagd naar het beleid van Rijkswaterstaat voor de inzet van ijsbrekers antwoordt een woordvoerster van RWS IJsselmeergebied dat de doorvaart op de hoofdvaarweg van Amsterdam naar Lemmer en de aftakking naar de IJssel en Harderwijk zo lang mogelijk bevaarbaar wordt gehouden. “Dit houdt in dat er op dit traject intensieve scheepvaartbegeleiding of konvooivaart door ijsbrekers is tussen 07.00 uur en 19.00 uur. Schepen mogen vrij varen op het traject tijdens intensieve scheepvaartbegeleiding en worden op lastige stukken geassisteerd door de ijsbrekers.”
“Rijkswaterstaat raadt het af, indien het niet strikt noodzakelijk is, om te gaan varen buiten de vaartijden. Varen buiten deze vaartijden is op eigen risico. Schip en bemanning dienen in het geval van een calamiteit zelfredzaam te zijn totdat hulpdiensten, onder begeleiding van ijsbrekers, assistentie kunnen verlenen.”
Waarnemingen
Over de klachten over de berichtgeving aan de scheepvaart zegt de woordvoerster: “Rijkswaterstaat doet er alles aan om vaarweggebruikers zo goed mogelijk te informeren over de situatie op de hoofdvaarwegen. Zo geven wij op basis van verschillende waarnemingen de meest recente gegevens over bijvoorbeeld de ijssituatie door via uurberichten, BAS, ijskaarten, teletekst en de websitewww.rws.nl. Waarnemingen worden gedaan door onder andere RWS-vaartuigen, verkeersbegeleiders en havenmeesters. We maken dagelijks ijskaarten op basis van ijswaarnemingen. Desondanks valt niet uit te sluiten dat, als gevolg van weersveranderingen, de actuele situatie ter plaatse afwijkt van de verstrekte informatie.”
(Evert Bruinekool)
