Je moet wel heel diep gaan om te snappen dat het milieu profiteert van zelfvarende schepen. De redenering is dat je minder (of geen) personeel nodig hebt als een schip autonoom vaart, dat daardoor het vervoer over water (nog) goedkoper wordt en aantrekkelijker voor de verlader, er meer vervoer van de weg wordt gehaald en over water gaat, waarbij het milieu gebaat is.
Dat zijn vijf aannames op een rij, een overrompelend staccato van vanzelfsprekende gevolgen, waarbij de waarschijnlijkheid van de aannames op z’n zachts gezegd wisselend is. En als je onzekerheden op elkaar stapelt, wordt de constructie er niet steviger op.
We beginnen met de eindconclusie. Als vervoer verschuift van weg naar water, komt dat ten goede van het milieu door minder uitstoot van enge gassen en omdat het veiliger is en minder irritant, is dit maatschappelijk wenselijk. Geen twijfel aan; dat was niet voor niets het doel waar naartoe werd geredeneerd. Wat je ook uitspookt, als je modal shift voor elkaar krijgt, dan kun je een potje breken bij de overheid.
De verlader schuift vervoer naar het water als dat aantrekkelijker is dan het wegvervoer. Dat kan, maar zoals we allemaal weten, komt er veel meer bij kijken om die verlader te overtuigen. Een producent moet namelijk zijn (interne) logistiek aanpassen om aan te sluiten op de binnenvaart en laat de beslissing over hoe zijn spullen vervoerd worden bovendien vaak aan logistieke dienstverleners die niet zelden belangen hebben in dat wegvervoer. Meestal is het niet zichtbaar waar de verlader zijn keuze eigenlijk op baseert.
Dat goedkoper vervoer aantrekkelijker vervoer is, is inderdaad zeer waarschijnlijk, maar om dat te presenteren als een 100 procent zekerheid, doet weinig recht aan de intelligentie van de verlader. Die kijkt naar meer factoren, zoals vervoerszekerheid, betrouwbaarheid en kwaliteit van de dienstverlening.
Dan komen we aan het hart van de hele redenering en dat zijn eigenlijk twee aannames op rij: autonoom varende schepen hebben geen personeel nodig en zo wordt de binnenvaart goedkoper. Als het echt lukt om schepen zonder personeel te laten varen – dus ook aan- en afmeren, schutten et cetera – is dat knap en als iets of iemand de ontwikkelingskosten kan afdekken, dan zal dit leiden tot lagere kosten.
De koppeling van deze twee en de overige aannames is gebaseerd op een principe waar een deel van de binnenvaart een broertje aan dood heeft: namelijk dat elk klein beetje extra marge zonder pardon wordt doorgeschoven naar de opdrachtgever. Dan gaat het straks goed met de binnenvaart maar de schipper verdient er niks aan en voor hem is aan boord geen plek meer.
