De averij van corona viel mee in de scheepvaart en de vooruitzichten voor de sector zijn verbeterd dankzij het aantrekken van de internationale handel. Dat staat in het nieuwe vooruitzicht transport en logistiek van ING Research.
Het vervoer over de Rijn trekt als belangrijkste markt van de binnenvaart na een tijd kwakkelen weer aan. Containervervoer compenseert terugloop van kolenvervoer. Maar in tegenstelling tot de internationale zeevaart staan de tarieven in de binnenvaart onder druk, signaleert de onderzoeksafdeling van ING Bank.
Internationale handel stuwt scheepvaart
Na een lastig decennium werd de scheepvaart opnieuw op de proef gesteld door corona. Door de snelle opleving van de groeiende internationale handel valt de impact op het volume in zowel zee- als binnenvaart echter mee, aldus de ING-economen. “Dit werd in de tweede helft van het jaar ingeleid door het snel oplopende vervoer van consumentengoederen in containers. Hierdoor is de terugval kleiner geweest dan ten tijde van de financiële crisis in 2009. Door boven verwachting krachtig herstel van de industrie zet het herstel dit jaar door, met toenemende vraag naar grondstoffen (bulkvracht). Per saldo zal naar verwachting de volumegroei dit jaar de krimp van 2020 goed maken.” De internationale handel is de drijvende kracht voor de scheepvaart.
Voor de binnenvaart is te merken dat de handel met Duitsland in de eerste vier maanden van 2021 5 procent groter is dan in 2019. Gunstig vooruitzicht voor de rest van het jaar is dat de Inkoopmanagersindex van de industrie op een hoog niveau staat en er verdere groei wordt verwacht.
Tankvaart blijft achter
Het vervoer van minerale olieproducten lijdt naar verhouding het meest van corona. Er wordt minder brandstof verbruikt. Na het kelderen van de olieprijs werd de terugval in de tankvaart nog verzacht door veel drijvende opslag voor de kust en in en rond de ARA-havens. Met het stijgen van de olieprijs werd de lagere vraag voelbaar en daalden de vrachttarieven.
Ondanks de terugkeer van economische groei is de druk nog niet van de markt. “In de binnenvaart komt dit ook doordat er een aantal nieuwe tankers in de markt zijn gekomen”, stelt ING Research. “In de tankvaart hebben brandstofdepots te maken met minder autokilometers en meer elektrische auto’s in Nederland en Duitsland. Daartegenover staat dat tankvaart voor de industrie weer aantrekt.“
Overigens stijgen met de olieprijs de bunkerkosten van schepen – vaak de grootste kostenpost – dit jaar ook weer. Die rekening wordt in de meeste gevallen (grotendeels) door de opdrachtgever betaald.
Blue Road
Hoewel 70 procent van de binnenvaart nog altijd de grens over gaat, is het binnenland de groeimarkt. Het overheidsbeleid om meer gebruik te maken van de Blue Road lijkt in het containervervoer in elk geval deels te werken, aldus ING Research. “Met het verder uitgebreide netwerk van inland terminals en bundeling is het binnenlandse containervervoer, ondanks uitdagingen rondom congestie en oplopende vertragingen in de havens, nog licht gegroeid.”
Ook de toekomst voor de (internationale) containervaart ziet er volgens de economen positief uit: “Zo is een nieuwe containerhaven in Bergen op Zoom gepland en wil Trilogiport in Luik in samenwerking met de Antwerpse haven het containervervoer over het Albertkanaal intensiveren.”
Internationaal vervoer trekt aan
De binnenvaart is nog altijd sterk afhankelijk van grondstoffenvervoer: 55 procent droge bulk, 25 procent natte bulk. Daarmee is de industriële vraag een belangrijke factor voor herstel. “Waar het dominante internationale vervoer over de Rijn en zijrivieren de afgelopen jaren juist een remmende factor was voor de binnenvaart stimuleert dit met een aantrekkende staalindustrie en toenemende productie in de chemie in 2021 de groei. Ook op het gebied van containers trekt het internationaal vervoer aan. Dit is deels te danken aan intensiever vervoer van containers tussen Rotterdam en Antwerpen. Ook de Rijn en zijrivieren tonen als belangrijkste markt op dit gebied verbetering.”
In de eerste helft van 2021 is de overslag in Duisburg bijvoorbeeld met 10 procent gestegen ten opzicht van vorig jaar. Ook neemt de retourvracht van containers toe.
Schommelende waterstanden
“Na het langdurige lage water in 2018 weken verladers uit naar het spoor. Met de forse groei lijken verladers de schaalvoordelen van de binnenvaart weer te waarderen. Wel blijft de betrouwbaarheid door schommelende waterstanden voor de toekomst een risico.” Als steunfactor voor de lange termijn ziet ING de Green Deal van de Europese Commissie: die wil het vervoer over water in 2030 met een kwart laten stijgen.
De energietransitie heeft daarentegen ook steeds meer negatieve impact op ladingstromen. Het kolenvervoer was in 2020 45 procent kleiner dan ten tijde van de piek in 2013. Nu vertegenwoordigen de kolen nog zo’n 8 procent van het ladingpakket.
Het vervoer van containers compenseert dit verlies voor drogeladingschepen grotendeels, maar dit gaat wel vaker over kortere afstanden. “Nieuwe ladingstromen zoals schroot of biomassa hebben voor de binnenvaart nog niet heel veel impact, waardoor de verdere afbouw van kolen toch voelbaar blijft.”
Prijzen nog onder druk
Door de snelle opleving van de vervoersvraag in combinatie met beperkte capaciteit van schepen, terminals en containers en forse verstoringen tijdens de pandemie, bereiken de tarieven in de intercontinentale containervaart ongekende hoogten. Dit straalt ook af op kleinere schepen, zoals feeders. Ook in de bulkvaart zijn de tarieven historisch gezien hoog. Dat geldt echter niet op alle routes en ook niet voor stukgoed en roll-on roll-off. In de tankvaart is het beeld door de zwakke marktomstandigheden eveneens minder rooskleurig.
Opvallend vind ING Research het dat de prijzen in de binnenvaart de afgelopen tijd juist onder druk stonden. “Na het hoge prijsniveau tijdens en na het langdurige lage water in 2018 zijn de tarieven ook in contracten weer naar beneden bijgesteld, wat de afgelopen twee jaar doorwerkte in de omzet. De vervoersvraag is toegenomen, maar de capaciteit is zonder laag water nog altijd relatief ruim.”
