Schrijver en Binnenvaartkrant-correspondent Frank Antonie van Alphen werkt aan een boek over de Nijmeegse Benedenstad. In het bijzonder over de (handels)relatie van dat stadsdeel met de binnenvaart tot 1936. Dat was het jaar waarin de Waalbrug werd geopend, en de Benedenstad aan lager wal raakte.
Tot de bouw van de Waalbrug was de Waalkade in de Karelstad een waterfront van bedrijvigheid geweest. Het was daar een gewemel van jewelste door de eeuwen heen. Maar er was ook veel armoede in de aangrenzende Benedenstad.
Op de Waalkade werd gehandeld, verladen, gewandeld, gedronken, gewerkt en niet gewerkt, op die lage wal die stik (Nijmeegs voor steil) vanuit de Benedenstad de Bovenstad beklom. Er waren scheepsbevrachters, stokers, slepers, timmerlieden, schippers en ondernemers.
Gespierde mannen
En je had het verschijnsel van de kaaisjouwers. “Dat waren over het algemeen sterke, gespierde mannen die naast de kracht in hun ledematen over een geweldig doorzettings- en uithoudingsvermogen beschikten. Hun taal was een afspiegeling van hun werk; namelijk ruw en ruig, maar ging gepaard met een welgemeende kameraadschap. In feite waren er twee ploegen, waarvan de ene ploeg de schepen in de Nieuwe Haven loste, en een andere ploeg die hetzelfde werk aan de kades en de Vluchthaven deed. Daar vandaan dan ook, dat de ene de Haven- en de andere de Waalploeg genoemd werd …” (Wim Janssen, uit zijn bundel Zuuk ‘t mar uut, Uitgeverij De Brug Nijmegen)
Waalbrug
Toen in 1936 de Waalbrug werd geopend, weerklonk applaus van 200.000 toeschouwers voor een brug van 900.000 klinknagels. De Benedenstad raakte geïsoleerd. De middenstand in de Hezelstraat en Grotestraat hing de vlag uit met een zwarte lap eraan. Het was al donker van armoede geweest in de oude Benedenstad, maar nu hing er diepe duisternis. De verkeersbrug gaf, na de al tussen 1875 en 1879 aangelegde spoorbrug, de Benedenstad de nekslag. De bedrijvigheid daar verplaatste zich naar het zuiden van de gemeente. De kaaisjouwer was een beroep dat geen toekomst meer had.
Wie kent nog verhalen of heeft foto’s?
Van Alphen is op zoek naar verhalen en beeldmateriaal over het fenomeen kaaisjouwers, de benedenstadbewoners die schepen met de hand laadden en losten onder zware omstandigheden. Arbeiders wiens professie wortelde in het Zakkendragers Gilde, een genootschap dat een lange geschiedenis heeft, terugvoerend naar de vroegste historie van de Waalstad. Heeft u informatie en vooral niet gearchiveerde verhalen, neem dan contact op met Frank Antonie van Alphen. Zijn boek over de kaaisjouwers zal volgend voorjaar verschijnen als onderdeel van een door de Nijmeegse Stratemakerstoren uitgebrachte historische reeks: [email protected].
